Οι μικροί μου κόσμοι

Συγγραφέας: Geraldine Collet

Εικονογράφος: Sebastien Chebret

Μετάφραση: Χριστίνα Θεοχάρη

Επιμέλεια: Μάγδα Τσολάκου

Εκδόσεις ΦΟΥΡΦΟΥΡΙ

 

Οι σημαντικοί μικροί μας κόσμοι. Δημιουργούνται με στοιχεία μοναδικά, ατόφια παράγωγα της ποιοτικής σκέψης και συναρμολογούν το αόρατο σύμπαν μέσα μας. Σύμφωνα με τον Winnicot, το άτομο ανακαλύπτει τον εαυτό του, όταν είναι δημιουργικό. Και καθίσταται ικανό να είναι δημιουργικό και να χρησιμοποιεί ολόκληρη την προσωπικότητα του, όταν παίζει. Η εσωτερική φωνή βρίσκει τη ροή της, κυλάει αβίαστα προς το κέντρο του παιδιού που φαίνεται να έχει κλείσει τη σύνδεση με τον πραγματικό κόσμο που το περιβάλλει. Εκεί που βρίσκεται κυριαρχούν οι ιδέες, τα συναισθήματα, οι αισθήσεις, τα όνειρα, οι ευχές, οι μεταμορφώσεις, οι μορφές και οι αναμείξεις χρωμάτων και υλικών.  

 Σε καταστάσεις αβεβαιότητας, είναι μια ευκαιρία να στραφεί κανείς στα ουσιώδη και κοντινά. Με το βιβλίο «Οι μικροί μου κόσμοι», των εκδόσεων ΦΟΥΡΦΟΥΡΙ σε μετάφραση Χριστίνα Θεοχάρη, είναι δυνατό να μάθουμε από την αρχή να στεκόμαστε στις στιγμές και να τις απολαμβάνουμε μέσα από μια άλλη οπτική. Την οπτική των παιδιών ή των παιδιών που κρύβουμε μέσα μας. Από το εξώφυλλο εμπλεκόμαστε σε μια υπόθεση που φαίνεται να μας αφορά. Το μαζί και το ξεχωριστά –(ή αλλιώς πως μπορεί να εκφραστεί η συλλογικότητα) συναντιούνται σε ένα  καφετί- εννοιολογικά διακλαδωτό- δέντρο. Οι πρωταγωνιστές ήρωες, φωτισμένοι με έναν αόρατο φακό, αποπνέουν μια αίσθηση γαλήνης σε ένα σύμπαν που τους περιέχει όλους. Όλοι έχουν τους κόσμους τους, άνθρωποι και ζώα. Παράλληλα, η διαβαθμισμένη- από  σκοτεινή σε φωτεινή- απόχρωση του μπλε που το περιβάλλει μας μεταφέρει στον έναστρο ουρανό που φωτίζεται απαλά από την ανατολή του ήλιου. Στον κόσμο αυτό φαίνεται να ξημερώνει …. 

Κι αν ο πραγματικός κόσμος αποτελείται από διακριτά και ορατά σημεία, τι γίνεται με τους κόσμους μέσα μας; Πως χτίζονται και με ποια υλικά; Η συγγραφέας Geraldine Collet και ο εικονογράφος Sebastien Chebret αφηγούνται με λέξεις και εικόνες τη διαδικασία συνειδητοποίησης του εαυτού, του σώματος, των αισθήσεων και σταδιακά των περιβαλλόντων χώρων. Το μείγμα που προκύπτει εμπεριέχει  την εκπαιδευτική διάσταση της συγγραφέως (πολυταξιδεμένης μεν, που άρχισε να γράφει όταν έγινε μητέρα) και την πολύπλευρη ικανότητα του εικονογράφου (χαρισματικός δε, που με την ίδια ευκολία συνδυάζει υλικά και χρώματα κάθε κατηγορίας, από ανακυκλώσιμα χαρτιά μέχρι ψηφιακά μέσα). Η κυρίαρχη αφηγηματική πλοκή που ακολουθεί το κείμενο αποτυπώνεται στα εσώφυλλα του βιβλίου με μια συμβολική απεικόνιση μιας σειράς πανομοιότυπων σπιτιών και του διαφορετικού καπνού που βγαίνει από κάθε καμινάδα. Συννεφάκια σκέψης, νότες, αριθμοί, σύμβολα καιρού ή διάθεσης αλλά και αντικείμενα όπως κατσαβίδια, πινέλα κ.λπ. μεταφέρουν τη γενικότερη διάθεση του βιβλίου: ενίσχυση της ατομικότητας και εδραίωση της προσωπικής ταυτότητας.

Ανοίγοντας στην πρώτη σελίδα- ή μήπως πόρτα- μέσα σε έναν εικονογραφημένο πολυσύχναστο δρόμο, εμφανίζεται η φράση «Είναι σε όλους γνωστό ότι …ο καθένας μας έχει έναν δικό του μικρό κόσμο».  Και εδώ η ιστορία αυτή ξεκινά με μια έννοια-κλειδί: Αποδοχή (…της διαφορετικότητας, του προσωπικού χώρου και χρόνου, των στάσεων, των ιδεών, των επιλογών). Απαραίτητο κλειδί, αν αναλογιστεί κανείς πόσες φορές η πολυπλοκότητα του εξωτερικού κόσμου δεν αφήνει την εσωτερική σκέψη να ακουστεί. Στη συνέχεια δεν ακολουθείται μια γραμμική πλοκή - μόνο πόρτες που ανοίγουν σε μικρούς κόσμους. Στις σελίδες του βιβλίου, το παιδί ταυτίζεται με τον ήρωα που βλέπει τον κόσμο από  το ασφαλές δεντρόσπιτο του, που στήνει σκηνές στο σαλόνι, που κατασκευάζει μηχανές, που εξερευνά τη φύση ή παρατηρεί το διάστημα, που σκέφτεται με μορφές και χρώματα, που πολεμά τους δράκους με χάρτινα σπαθιά, που φυτεύει σπόρους ή ταξιδεύει με ένα βιβλίο. Κάθε κόσμος και ένα μέρος καταφύγιο, θαλπωρή για την έμπνευση και τη σύνθεση χωρίς κάποιο φανερό σκοπό. Ο σκοπός είναι το ίδιο το παιχνίδι. Το ενδιαφέρον παραμένει ζωηρό όσο το άτομο διοχετεύει τη δημιουργικότητα του και εκφράζεται ελεύθερα χωρίς τις κοινωνικές συμβάσεις. Το αυθόρμητο παιχνίδι και η διαισθητική παρατήρηση δικαιώνονται. Και ξεκινώντας από την αναγνώριση των δικών μας αναγκών, υπογράφουμε νοερά ένα συμβόλαιο αναγνώρισης των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Ενισχύοντας την αυτοεικόνα, καλλιεργείται η αποδοχή και η γνωριμία με τον άλλον.

Περνώντας από την ατομική στη συλλογική ταυτότητα, υπάρχει ένα διακριτό σημείο μετατροπής των εικόνων σε στερεότυπα απλούστευσης του κόσμου. Αν οι συνδέσεις αυτές επεκταθούν σε διαστρεβλωμένες αντιλήψεις τότε επικρατεί η παραπλάνηση και το κτίσμα της δημοκρατικής κοινότητας κινδυνεύει να γκρεμιστεί.  Στους «Μικρούς μου κόσμους» η νόρμα, όταν παρουσιάζεται, είναι στα πλαίσια της ερμηνείας του κόσμου και όχι στη δημιουργία στερεοτύπων. Βασιζόμενο στο μοντέλο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων δίνει το παράδειγμα θετικής στάσης απέναντι σε κάθε εκδήλωση διαφορετική και την ανάλογη αξία στη στιγμή που μοιράζεται με τον αναγνώστη. Κλείνει το μάτι στον γονέα-παιδαγωγό-ενήλικα αφηγητή για τη σημασία της παύσης μέσα σε κάθε δύσκολη ή μη κατάσταση για μια σύνδεση με την εσωτερική φωνή. Καλλιεργεί την ενσυναίσθηση και συμβάλλει στη διαφοροποίηση των μεταγενέστερων σχέσεων των μικρών αναγνωστών.

Μεγαλώνοντας ανθρώπους τίθεται ένα ζητούμενο. Πως καλλιεργείται η κριτική σκέψη; Συνήθως προσεγγίζεται από τη γνωστική της πλευρά. Ανάπτυξη δεξιοτήτων, επίλυση προβλημάτων, συλλογισμοί και προβλέψεις αποτελούν στρατηγικές που οδηγούν στη μεταγνώση (metacognitire knowledge). Ορθά επισημαίνεται, από τον Ματσαγγούρα στο: Στρατηγικές Διδασκαλίας: Η Κριτική Σκέψη στη Διδακτική Πράξη, η συναισθηματική πλευρά της κριτικής σκέψης, η οποία «αποτελείται από στάσεις και αξίες που την κινητοποιούν και την κατευθύνουν». Μένει να αναλογιστεί κανείς αν το ζητούμενο είναι η ποιοτική σκέψη, που αναζητά τα προβλήματα και αντέχει τις καταστάσεις αβεβαιότητας ή η υποβαθμισμένη σκέψη που αποζητά τη βεβαιότητα και δεν αμφισβητεί. Η πολυμορφία και η διαφορετικότητα στην παιδική ηλικία οδηγεί σε μια καλύτερη γνωριμία με το «εγώ» και τις δυνατότητες του. Η φαντασία βρίσκει το δρόμο της και το παιδί πλάθει ελεύθερα, κινούμενο ανάμεσα σε δύο χώρους, τον εσωτερικό και τον εξωτερικό, μέσα από το παιχνίδι, την εξερεύνηση, την αναπόληση, τη δοκιμή, την αναπαράσταση.

Και η ιστορία αυτή ολοκληρώνεται με μια ακόμη εκδοχή. Αυτή που, όταν ο πραγματικός κόσμος των ηρώων είναι σκληρός, αυτοί επιλέγουν να ονειρεύονται την ειρήνη. Και όλοι οι ήρωες του βιβλίου, διασφαλισμένοι και αναγνωρισμένοι ως προς τις ανάγκες τους θα συναντηθούν ως ενήλικες για να δημιουργήσουν με τη σειρά τους ένα κόσμο καλύτερο που η ισοτιμία δεν οδηγεί στην ομοιομορφία. Η ιδιαιτερότητα και η ευφυΐα θα ενωθούν με την ανάγκη του ανήκειν. Και η ειρήνη δεν θα φαντάζει ουτοπική αφού θα υπάρχει ήδη μέσα τους.