​

Αναμνήσεις από τη Χώρα των Ηττημένων (Μάιος) 

 ή 

       «Η αβάσταχτη ελαφρότητα της πτώσης»

 

Μάιος, μήνας πάντα μονός, είτε με τη νέα θρησκεία είτε με την αρχαία και εθνική. Ανθοφόρος, ανοιξιάτικος, ζεστός και οργιώδης. Της Πρωτομαγιάς, της πάλαι ποτέ εργατικής και νυν απλώς καθιερωμένης, των καταπράσινων αγρών και των μακρυσμένων κάμπων. Των αγώνων, των επαναστάσεων, των διαδηλώσεων. Όχι όμως φέτος. Αυτός ο Μάιος όπως κι ο προηγούμενος βιαστικός Απρίλιος, ήρθε και πέρασε σκοτεινός, με μια πικρή γεύση στο στόμα  κάθε μέρας και ένα κοφτερό χάδι σαν σπασμένο γυαλί, στα πόδια κάθε νύχτας. Ήρθε με μια κατάμαυρη σκιά στη θύμηση απάνω*.

 Φρόνιμος, στοιχισμένος και υπάκουος, όχι φωτεινός και σκανταλιάρης, εξάγγελος του επερχόμενου θέρους, του νησιώτικου και  πελαγινού, του αγκυροφόρου και πενταστέρηνου σαν Παναγιά του Ελύτη. Έτσι στοιχισμένοι και φρόνιμοι και οι κατά τα άλλα θερμόαιμοι διαδηλωτές που συγκεντρώθηκαν στην πλατεία Συντάγματος ανήμερα της Πρωτομαγιάς, που φέτος δεν ήταν αργία ούτε και απεργία, αλλά μια προαναγγελθείσα πτώση. Έτσι ξεκίνησε αυτός ο περίεργος Μάιος. Με μια εσώτερη πτώση, που προϋποθέτει αναπόφευκτα, υποχώρηση και υποταγή. Εντυπωσιακό ομολογουμένως το αποτέλεσμα αυτής της ανατριχιαστικής συμμόρφωσης με τους κανονισμούς και τα μέτρα που επιβάλουν η "κοινωνική απόσταση" και η "ατομική ευθύνη", την ώρα μάλιστα που το βασικό και πιο "πιασάρικο" σύνθημα της συγκέντρωσης ήταν το γνωστό "νόμος είναι το δίκιο του εργάτη", που κάλλιστα μετά την κατάλυση κάθε έννοιας εργασιακού δικαίου με πρόφαση τη στήριξη της επιχειρηματικότητας και τη διασφάλιση των θέσεων εργασίας εν όψη της μετά-covid εποχής, θα μπορούσε να μετατραπεί σε  "δίκαιο είναι ο νόμος του εργάτη". Εντωμεταξύ προβλέπονται διψήφιος αριθμός ανεργίας και εκατοντάδες λουκέτα σε μικρές επιχειρήσεις κυρίως εστίασης και λιανεμπορίου.        

 

Αντιπαρέρχομαι τον επιβεβλημένο λυρισμό της κομματικής άλικης έξαρσης και αναρωτιέμαι αλήθεια: για ποιο νόμο και δίκαιο μιλάμε πλέον, προκειμένου να μείνουμε οπωσδήποτε ασφαλείς; Στον αντίποδα βέβαια των κυβερνητικών εξαγγελιών και των σχετικών πρωθυπουργικών διαγγελμάτων, ο πρόεδρος της αξιωματικής αντιπολίτευσης παρουσίασε το σίκουελ του προγράμματος του κόμματός του «Μένουμε όρθιοι»,  αψηφώντας το κακό προηγούμενο ανάλογων εξαγγελιών στον ομολογουμένως καλαίσθητο χώρο του Ζαππείου. Ένα σχέδιο που μας ξεκαθάρισε πως είναι «κοστολογημένο και με συγκεκριμένες πηγές χρηματοδότησης». Ελπίζω να μην κάνετε ατυχείς συνειρμούς με τις ανάλογες εξαγγελίες του  στη Δ.Ε.Θ πριν μερικά χρόνια, ούτε βέβαια και με το κακόβουλο αξίωμα που θέλει στην πολιτική να ισχύει το ακριβώς αντίθετο από ό,τι δηλώνει κανείς.

Αντίθετα δηλαδή  με ό,τι συμβαίνει  στον ψηφιακό μικρόκοσμό μας, όπου  στις τυποποιημένες αντιδράσεις  στον ιερό ναό του f.b, προστέθηκε άλλο ένα ιδεόγραμμα (νεοελληνιστή emoji) προς τέρψη και διέξοδο εικονική, των εκατομμυρίων πιστών της καινοφανούς θρησκείας, προορισμένο να μικρύνει την απόσταση των 2 μέτρων, έστω και συμβολικά, στις ουρές των υπομονετικών καταναλωτών που περίμεναν έξω από τράπεζες και υπηρεσίες. Ευτυχώς τα κομμωτήρια που μάλιστα ήταν από τις πρώτες επιχειρήσεις που άνοιξαν, δέχονται πλέον μόνο με ραντεβού, οπότε ο συνωστισμός για βαφές και ντεκαπάζ αποφεύχθη, κάτι που δε συνέβη στην ταλαίπωρη γειτονική Ιταλία  όπου σχηματίστηκαν ουρές, όχι  έξω από κομμωτήρια και κέντρα αισθητικής, αλλά έξω από βιβλιοπωλεία τα οποία εκεί άνοιξαν πρώτα από κάθε άλλη επιχείρηση. Έτσι κι αλλιώς οι γείτονες έχουν άλλον έναν λόγο να μας φθονούν αφού πλέον δεν προπορεύονται αλλά έπονται όχι μόνο στον καλλωπισμό αλλά και στην κατανάλωση καφέ ( κατ' αναλογία πληθυσμού), γεγονός που θα συνεχίσει να συμβαίνει, αφού τον Μάιο -επιτέλους- επαναλειτούργησαν και τα πολυάριθμα στέκια παρασκευής και κατανάλωσης καφέ οπότε πλέον και τυπικά οι αδημονούντες θαμώνες θα μπορούν να απολαμβάνουν με τις ώρες το αγαπημένο πανεθνικό ρόφημα, έως το επόμενο lockdown.     

 

​

Τι κι αν καταργήσαμε χιλιάδες εκτάρια γης -έτσι γρήγορα γρήγορα και χωρίς πολλές συζητήσεις, από τον πανευρωπαϊκό  χάρτη περιβαλλοντικής προστασίας Natura, αφήνοντας ελεύθερο το πεδίο, στο "αδηφάγο" επενδυτικό ενδιαφέρον, για αιολικά πάρκα, «πράσινες» και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, οικιστική ή ξενοδοχειακή δόμηση. Τι κι αν παραλίγο να μετατρέψουμε τις σχολικές αίθουσες σε τηλεοπτικό πλατό και τους μαθητές μαζί με τους δασκάλους σε τηλεαστέρες της κακόγουστης μεσημεριανής ζώνης; Τι κι αν εν μια νυκτί απο-δεχθήκαμε την εκ περιτροπής εργασία, την κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων στην πράξη- όπως θα έλεγαν και οι απολιθωμένοι του Περισσού - μαζί και το μισό εργατικό δίκαιο; Εμείς στοιχισμένοι «πολύ σχολαστικά», κατευθυνθήκαμε προς τη μεγάλη πλατεία, απέναντι σε νομοθέτες και εκπροσώπους, απέναντι στη συνείδησή και στα οράματά μας και το κυριότερο: απέναντι στις αυταπάτες μας.  Εμείς το χρέος μας το κάναμε. Ως και "κίνημα" διαδικτυακό στήσαμε για την υποστήριξη των ανέργων πια καλλιτεχνών, λίγο ως μοδάτη αντίδραση, λίγο ως αυθόρμητη αντίσταση από τις παρυφές του επαναστατικού Κολωνακίου, όπου συνήθως  συγκεντρωνόμαστε πριν ή μετά τα φιλανθρωπικά γκαλά και τα λαμπερά εγκαίνια σε γκαλερί σύγχρονης τέχνης. Κάτι όμως έπρεπε να κάνουμε για να ανοίξουν τα συρτάρια της διαδηματοφόρου υπουργού πολιτισμού, όχι για να προσφερθούν λύσεις αξιοπρεπείς και ριζικές με προοπτική και όραμα για το μέλλον, αλλά για να μοιραστούν κάποια κονδύλια και μερικά αποσπασματικά μέτρα στήριξης, του έτσι κι αλλιώς θνήσκοντος χώρου της τέχνης και του πολιτισμού, με ολίγον από επανάληψη προγραμματισμένων παραστάσεων και πρόχειρων πολιτιστικών εκδηλώσεων σε μια «πανδημία πολιτισμού» όπως αναφέρθηκε.

​

​

Και αφού κι αυτός ο αγώνας δικαιώθηκε, κατηφορίσαμε κεφάτοι - αν και σε πιο μπανάλ και εσχάτως υποβαθμισμένη περιοχή-από την Π. Ιωακείμ και τη Σκουφά, στην Κωνσταντινουπόλεως και στην 3ης Σεπτεμβρίου, για να θαυμάσουμε τη νέα πλατεία Ομονοίας. Αποκαλυπτήρια, φωτισμός, σιντριβάνια, όλα από τη δεκαετία του 1960 και φυσικά ο περιχαρής δήμαρχός μας, ο οποίος φαίνεται πως εκτός από φιλόδοξος είναι και ατρόμητος αφού αψήφησε τα περί πανδημίας μέτρα, που ακριβώς λίγες μέρες πριν είχαν γίνει η αφορμή επεισοδίων σε υπαίθριο πάρτι μεταξύ της αστυνομίας και νεαρών σε κάποια άλλη πλατεία που όμως δεν διέθετε, σιντριβάνι και ανάλογο κιτς φωτισμό, ούτε βέβαια εμπνευσμένο δήμαρχο. Φαντάζομαι παρόμοιες φιέστες θα ακολουθήσουν και μετά την μεγαλεπήβολη ανάπλαση του ιστορικού κέντρου που εξήγγειλε η δημαρχιακή αρχή -και μάλιστα με τη στήριξη των περισσότερων δημοτικών παρατάξεων-με ονομασία σαν τίτλο τηλερομάντζου : "Ο μεγάλος περίπατος", που ατυχώς παραπέμπει στο βιβλίο "Ο μεγάλος ύπνος",  αν όχι του Τσάνλτερ πάντως σίγουρα του πιο οικείου μας Καραγάτση. Άλλωστε κάθε δήμαρχος, αφού πριν αποκοιμίσει τους δημότες και εκλογείς του, ακολουθεί αυτή τη σαδιστική -και συχνά προεκλογική- συνήθεια (όπως και οι εκάστοτε υπουργοί παιδείας στο εκπαιδευτικό σύστημα), απεγνωσμένων και θνησιγενών αλλαγών στην καταθλιπτική και αφόρητα πληκτική αστική δομή των κακοφτιαγμένων πόλεων, επιχειρώντας να υλοποιήσει το ίδιο καταθλιπτικά και αφόρητα κοινότυπα σχέδια, πριν μεταπηδήσει στην κεντρική πολιτική σκηνή με μοιραίο αποτέλεσμα: η μεν Αθήνα να μοιάζει τελικά σαν παραμορφωμένη από τις αλλεπάλληλες αισθητικές επεμβάσεις κακοποιημένη κυρία παρελθούσης δόξης και νεότητος, οι δε άλλες πόλεις να καταντούν ως μικρές αδερφές που γελοιοποιούνται αντιγράφοντας τα αποτυχημένα καμώματα της μεγάλης, η οποία δεν αποδέχεται την οριστική της πτώση.

 

 

 

Μάιος λοιπόν των επετείων και των μεγάλων μαχών. Των αγωνιστών και των προσφύγων. Της πρόσκαιρης δόξας και της οδυνηρής ήττας, αλλά προπάντων της αναπόφευκτης πτώσης των αγνώστων ηρώων. 353.000 χιλιάδες τέτοιοι άδοξοι ήρωες αντιστοιχούσαν, σε 383 λέξεις των 3 μηνυμάτων της αξιότιμης πολιτικής ηγεσίας του τόπου, η οποία προέβη σε ισάριθμες αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης προκειμένου να τιμήσει την ημέρα μνήμης της γενοκτονίας, του ξεριζωμού, της εθνοκάθαρσης χιλιάδων Ελλήνων του μαρτυρικού Πόντου. Και ούτε μια λέξη για τους εθνικιστές Νεότουρκους της τότε ψυχορραγούσας Οθωμανικής αυτοκρατορίας, ούτε μια αναφορά στον Κεμάλ, ούτε μια πρόταση για τα ιστορικά πρόσωπα της εποχής.
Ίσως βέβαια οι χιλιάδες Πόντιοι να εξαερώθηκαν, αφού πρώτα «συνωστίστηκαν» όπως οι Έλληνες της Σμύρνης το 1922, οι Αρμένιοι και οι Ασσύριοι... Αντιθέτως η περιλάλητη επιτροπή για τα 200 χρόνια από την επανάσταση βρήκε ήδη αρκετές λέξεις για να διχάσει την κοινωνία ακόμα και σε αυτό το φαινομενικά «βατό» θέμα, προσπαθώντας να επιλύσει δημοσίως και σαν να απευθύνεται σε έμπειρους μεταπτυχιακούς φοιτητές, δύσκολα και αμφιλεγόμενα ιστορικά ζητούμενα.

Εμείς πάντως το χρέος μας το κάναμε. Καταθέσαμε στεφάνια στη βουλή, μαζί με το «πόθεν έσχες» ανερυθρίαστα, με περισσή αυθάδεια και κυνισμό, ανάλογου με εκείνον που χρειάστηκε για να καταθέσουμε λουλούδια ή να βάλουμε μια πλακέτα στο σημείο της στυγερής δολοφονίας των υπαλλήλων της Marfin. Όπως άλλωστε ανάλογο θράσος χρειάστηκε για να ανοίξουμε άρων άρων τα δημοτικά σχολεία, όχι προς Θεού για να ικανοποιηθούν οι ισχυροί "μαγαζάτορες" των ιδιωτικών σχολείων που τόσο καιρό ωρυόταν στα τηλέφωνα γνωστών για την ευαισθησία τους υπουργών που κόπτονται για την « σύγχρονη επιχειρηματικότητα και την αειφόρο ανάπτυξη», αλλά γιατί ο μεγάλος κίνδυνος της επιδημίας πέρασε. Άλλωστε έρχονται και εκλογές κι ας λένε περί του αντιθέτου οι γνωστοί «κύκλοι» πέριξ του μεγάρου Μαξίμου και οι ακόμα γνωστότεροι δημοσκόποι. Τα δύσκολα αυτής της υγειονομικής κρίσης πέρασαν, οπότε ας προλάβουμε τα δυσκολότερα της οικονομικής που έρχεται.

 

 Όπως θα περάσει κι ο κίνδυνος δημιουργίας εντάσεων με τη γείτονα χώρα για "λίγες δεκάδες μέτρα γης", αλίμονο. Αίφνης ο αρμόδιος υπουργός, ύποπτα καθησυχαστικός, μας πληροφόρησε ότι " αυτά τα πράγματα λύνονται χωρίς να γραφεί ούτε μονόστηλο σ' εφημερίδα. Ας μη δημιουργούμε εντάσεις ανάμεσα σε δυο φίλες χώρες, οι οποίες είναι και σύμμαχοι" συμπλήρωσε. Μια πτώση λοιπόν, έστω και αμφιλεγόμενη ήσυχη κι ειρηνική, με μια ανεξήγητη κι αβάσταχτη ελαφρότητα.

Μερικά μέτρα γης, μια κοίτη που άλλοτε πλημμυρίζει κι άλλοτε είναι βαλτότοπος, διεθνείς συνθήκες, συμφωνίες και οριογραμμές, τοπογραφικά σεμινάρια και ιδιαίτερα μαθήματα γεωστρατηγικής μετά το πέρας των εντατικών μαθημάτων ιολογίας που επί δυο μήνες παρακολουθήσαμε στους δέκτες των τηλεοράσεων.                      

Βέβαια  ακολούθησαν διορθωτικές δηλώσεις και απαραίτητες διευκρινήσεις, σε τόνο αυστηρό  και πάντα «προς πάσα κατεύθυνση» και ποτέ συγκεκριμένα και ξεκάθαρα,  ενημερώσεις, έκτακτα συμβούλια της επιτροπής εξωτερικών υποθέσεων και άλλα παρόμοια.

Όμως η πτώση και αυτή τη φορά είχε επισυμβεί [σικ], όχι σε εκείνες τις λίγες δεκάδες μέτρα, όχι στο όριο μεταξύ δυο κόσμων αλλά στη μνήμη μας, που αποτύπωσε ανεξίτηλα μια ακόμη πνιγηρή ανάμνηση από τη χώρα των ηττημένων.  Κι ίσως είναι απόηχος η ανάμνηση αυτή, μιας άλλης πτώσης που μας στοιχειώνει και μας κυριεύει κάθε φορά τέλος Μαΐου, κάθε φορά στις 29 του μήνα. Λίγο πριν μπει το ανέμελο καλοκαιράκι, λίγο πριν ζεστάνει τις καρδιές μας ο θαλασσινός νοτιάς. Αυτό το αγκάθι. Αυτή η βαριά σκιά, ενός αληθινού μαχητή της ιδέας, κατάμονου και προδομένου από τη μοίρα και τους ανθρώπους, που στέκει εδώ και αιώνες περιμένοντας να ξημερώσει, στα ερειπωμένα τείχη της τελευταίας Πόλης, για να κρατήσει σφιχτά στα χέρια του λίγο χώμα θυσίας**.

Μα πώς θα ζήσουμε με μια κατάμαυρη σκιά στη θύμηση επάνω;/ Πώς θα κοιμίσουμε τα είκοσι χρόνια μας στη θάλασσα της λησμονιάς;/ Πλήθος ενέδρες της ζωής παραμονεύουν την πτώση σου/ Ο θάνατος είναι κι αυτός μια περασμένη ανάμνηση/ Κι ήθελε ακόμα πολύ φως να ξημερώσει...*** 

 

 

​

(* ** ***)

Αποσπάσματα από το ποίημα «Σκυφτοί περάσανε» του Μανόλη Αναγνωστάκη από τη σειρά Εποχές 3, (1949-1950)

 

​

Κωνσταντίνος Μούσσας

 

Ο Κωνσταντίνος Μούσσας γεννήθηκε στον Πειραιά. Σπούδασε ιατρική και έχει εκδώσει ποιητικές συλλογές και μεταφράσεις. Ποιήματα, άρθρα και δοκίμιά του έχουν δημοσιευθεί σε περιοδικά λογοτεχνίας και εφημερίδες. Είναι μέλος της Πανελλήνιας Ένωσης Λογοτεχνών, της Φιλολογικής Στέγης Πειραιά, της Εταιρείας Ελλήνων Εικαστικών, της Royal Society of Literature, (London UK), του Icon Italia/Ministero dell’ Istruzione dell’ Universita e della Ricerca, της Societe europeenne des auteurs (Paris-France) και της Societa Dante Alighieri (Roma-Italia). Πρόσφατα έγινε τακτικό μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Ιατρών Λογοτεχνών. Δημοσιευμένα έργα του είναι: "Τα που θυμάμαι ξιστορώ" (2001), "Σημεία στίξης" (2015), "Ιωλκός" (2016), "Αγνώστου πατρός" (2016) - Βραβείο από τον Όμιλο για την UNESCO, Τεχνών, Λόγου και Επιστημών Ελλάδος, "Ορίζοντες" (2016), "3η Ομαδική ποιητική συλλογή" (2017). Αδημοσίευτα έργα με διακρίσεις: Κωνσταντίνος Παλαιολόγος - Βραβείο Φιλολογικού Συλλόγου 'Παρνασσός', Ο "Ηλίθιος" του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι - Βραβείο Πανελλήνιας Ένωσης Λογοτεχνών, Κατηγορία Δοκίμιο, Ποίηση - Βραβείο του Υπουργείου Πολιτισμού, Μακεδονική Καλλιτεχνική Εταιρεία, 21ος Διαγωνισμός Ποίησης, Δοξαστικόν (ποίηση) - Βραβείο από τον Όμιλο για την UNESCO, Τεχνών, Λόγου και Επιστημών Ελλάδος. Επίσης έχει μεταφράσει τα παρακάτω έργα: "Ορίζοντες" (Marcello Vitale, "Orizzonti", ποιητική συλλογή), "Τα φώτα του δρόμου" (Mario Luzi, Eugenio Montale, Giuseppe Ungaretti, "Poesie", δίγλωσση ποιητική συλλογή), "Ποιήματα" (Eugenio Montale, Quader no di quattro anni), "Ποιήματα" (Giuseppe Ungaretti), "Ποιήματα" (Pier Paolo Pasolini), Ιταλοί ποιητές Ι-IX.
 

                                                                         

​