Περί ευγένειας στα χρόνια των social media

 

Μια σειρά από σκέψεις περνούν από το μυαλό μου μέρες που είναι και συχνά αδυνατώ να τις διαχειριστώ. Και τούτο, όχι γιατί με πνίγει ο φόβος ή γιατί έχω τόσα πολλά στο μυαλό μου και δεν μπορώ να τα βάλω σε μια σειρά, όχι.. είναι που λείπει η πυξίδα και τα νερά είναι αχαρτογράφητα. Προσπαθώ δηλαδή, να ερμηνεύσω την ανθρώπινη συμπεριφορά απέναντι σε μία κατάσταση όχι μονάχα δύσκολη αλλά και πρωτόγνωρη, όπως είναι αυτή της εξάπλωσης του ιού COVID-19, παγκοσμίως.

 

Δεν είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει κάτι άσχημο, τη φορά ετούτη όμως το φαινόμενο έχει παγκόσμιο χαρακτήρα. Δεν πρόκειται για τρομοκρατικό χτύπημα στη Γαλλία, για πτώση αεροπλάνου στο Ισραήλ, ούτε για πυρκαγιά στην Αυστραλία. Θα περίμενε λοιπόν κανείς πως θα ήταν διαφορετική και η συμπεριφορά μας στα social media. Και αναφέρω τα social media καθώς αυτός είναι πλέον ο τρόπος να εκφραζόμαστε δημόσια με πρώτο και καλύτερο τον υποφαινόμενο. Ωστόσο έχει και πάλι επικρατήσει η αγένεια, η οποία μάλιστα είναι λάθος να λέει κανείς πως σε έναν δημόσιο διάλογο είναι συνυφασμένη με αυτόν που έχει άδικο, θα έλεγα καλύτερα πως είναι συνυφασμένη με αυτόν που και δίκιο να έχει το χάνει.  Προσπερνώντας το κλισέ (και όχι γιατί διαφωνώ), περί έλλειψης παιδείας, θα προσπαθήσω να εμβαθύνω περισσότερο και να βάλω σε μία σειρά τους λόγους της διαδικτυακής μας συμπεριφοράς.

 

1. Έλλειψη συναίσθησης δημοσίου λόγου. Πόσοι από εμάς έχουμε φίλους, γνωστούς, συναδέλφους κτλ οι οποίοι όταν πιάνουν το πληκτρολόγιο γίνονται άλλοι άνθρωποι; Ενώ είναι κατά βάση ευγενικοί στην καθημερινότητά τους, το προφίλ τους σε κάποιο μέσο κοινωνικής δικτύωσης είναι γεμάτο από προσβολές προς πάσα κατεύθυνση. Και αυτό συμβαίνει όχι απαραίτητα με τη χρήση κάποιου ψευδώνυμου αλλά με το ονοματεπώνυμό τους φαρδύ πλατύ να τους ακολουθεί. Φαίνεται λοιπόν πως κάποιες φορές, δεν έχουμε πλήρη αίσθηση του τι ακριβώς κάνουμε όταν βρισκόμαστε πίσω από την οθόνη ενός υπολογιστή ή κάποιας «έξυπνης» συσκευής.

2. Έλλειψη αντίληψης της έννοιας του διαλόγου. Το Facebook για παράδειγμα, ως μέσο αυτοπροβολής, το χρησιμοποιούμε για να δημοσιοποιήσουμε την άποψή μας με σκοπό τη συγκομιδή likes και δεν είμαστε καθόλου ανεκτικοί στην αντίθετη άποψη. Θεωρούμε πως διάλογος είναι η προσπάθεια να κατατροπώσω αυτόν που έχω απέναντί μου και αν είναι δυνατόν να τον γελοιοποιήσω. Έχουμε δηλαδή να κάνουμε με μία αρένα με φανατικό κοινό το οποίο αποθεώνει τον νικητή και χλευάζει τον ηττημένο. Εδώ θα πει κάποιος πως εγώ είμαι ανοιχτός σε κάθε διάλογο, αλλά όταν θέτω όμορφα και ευγενικά ένα θέμα και κάποιος μου απαντά με τρόπο ειρωνικό ή επιθετικό, τότε αυτός έχει το πρόβλημα και θα του απαντήσω στο ίδιο ύφος. Στη περίπτωση αυτή, θα σας παραπέμψω στο βιβλίο του Schopenhauer «Η τέχνη του να έχεις πάντα δίκιο» και πάμε πάρα κάτω.

3. Δυσκολία διαχείρισης συναισθημάτων. Συμβαίνει τόσο σε δυσάρεστες στιγμές όσο και σε ευχάριστες, να μη μπορούμε να διαχειριστούμε το συναίσθημά μας με ωριμότητα. Θρηνώ για το κακό που βρήκαν κάποιοι συνάνθρωποί μου επιτιθέμενος φραστικά σε έναν άλλο συνάνθρωπό μου που την ίδια στιγμή ποστάρει ένα βίντεο με ένα γατάκι που παίζει ντραμς. Θεωρώ δηλαδή πως έτσι υπερασπίζομαι τους άτυχους συνανθρώπους μου, ξεσπώντας σε κάποιον άλλο συνάνθρωπό μου στον οποίο καταλογίζω έλλειψη ανθρωπιάς. Όσο μεγαλύτερη είναι η επίθεση, τόσο καλύτερος άνθρωπος είμαι εγώ. Από την άλλη είμαι πολύ χαρούμενος που κέρδισε η ομάδα μου το πρωτάθλημα ή το κόμμα που υποστηρίζω τις εκλογές και δεν βρίσκω καλύτερο τρόπο να το γιορτάσω από το να προσβάλω και να χλευάζω τον ηττημένο. Εκεί κρύβεται ίσως η ηδονή της νίκης, όχι στην αποθέωση του νικητή αλλά στον εξευτελισμό του ηττημένου.

4. Ανάγκη να εκφραστώ ελεύθερα επειδή έχω δίκιο. Συχνά σε μία κρίσιμη κατάσταση, όπως αυτή που βιώνουμε αυτές τις μέρες, είναι προφανές το τι είναι σωστό να κάνουμε και τι όχι. Εντούτοις κάποιοι συνάνθρωποι μας φαίνεται να μην το αντιλαμβάνονται και εκεί αναλαμβάνουμε ρόλο σωφρονιστή. Η λογική είναι απλή, εγώ κάνω το σωστό, εσύ όχι, επομένως έχω το δίκιο με το μέρος μου και θα σε διαπομπεύσω δημόσια, θα σε προσβάλω, θα σε μειώσω όσο δεν παίρνει άλλο και κανένας δεν θα μπορεί να μου πει τίποτα αφού έχω καπηλευτεί τη φωνή της λογικής. Ο ρόλος ωστόσο του αυτόκλητου σωφρονιστή είναι τόσο επικίνδυνος που συχνά δημιουργούμε εχθρούς για να μπορέσουμε να διοχετεύσουμε τη συσσωρευμένη μας αγανάκτηση.

 

Είμαι βέβαιος πως δεν ανέφερα τίποτα το καινούργιο και κανένας δεν θα αναρωτηθεί διαβάζοντας το λόγια μου «μα συμβαίνουν αλήθεια αυτά τα πράγματα;», ήθελα απλώς να βάλω σε τάξη όλες εκείνες τις σκέψεις μου και να αναδείξω το μέγεθος του προβλήματος χωρίς ωστόσο, δυστυχώς, να έχω να προτείνω κάποια λύση.

​

A.K.