Κωνσταντίνος Μούσσας
Medical Doctor
PhD Internal Medical anti-aging
Author
Αναμνήσεις από τη Χώρα των Ηττημένων
«Μένουμε απαθείς»
(Απρίλιος)
«Ο Απρίλιος είναι ο σκληρότερος μήνας, γεννά/ πασχαλιές μέσ’ από τη νεκρή γη, σμίγει/ ανάμνηση και επιθυμία, ανασαλεύει/ νωθρές ρίζες με ανοιξιάτικη βροχή»
Έρημη Χώρα του T.S. Eliot
Κι όμως. Οι πρώτες καχεκτικές νεραντζιές στις γειτονιές γύρω από την ακρόπολη άρχισαν ν’ ανθίζουν μαζί με μια αδιάφορη, φέτος άνοιξη. Σιγά σιγά οι μέρες μεγάλωσαν, ο καιρός ζέστανε κι οι νύχτες βιάζονται να ολοκληρώσουν το απόκοσμο έργο τους. Κάπως έτσι ξημέρωσε και στην αρχή του μήνα στον Ιερό Βράχο, ακριβώς στο ίδιο σημείο που πριν μερικές δεκαετίες ένας παράτολμος νεαρός είχε σκαρφαλώσει για να υποστείλει το αγκυλωτό σκοτάδι, το άγος των πιο σκοτεινών ανθρώπινων ενστίκτων και το πένθιμο σύμβολο του τότε σιδερόφρακτου κατακτητή. Ένα τέτοιο φέτος απριλιάτικο πρωινό ο νεαρός αυτός κουρασμένος πια από τις εξορίες, τους αγώνες και τα χαμένα οράματα λίγο πριν κλείσει τα εκατό χρόνια ζωής, ανέβηκε για τελευταία φορά στο σημείο που η ανθρώπινη διάνοια αποθέωσε το ιδανικό του μέτρου και έφτασε στο ανώτερο σημείο στην ιστορία της. Τώρα πια ήταν ανάλαφρος λουσμένος από τον ήλιο που είχε σηκώσει στη θέση που ανέμιζε με αναίδεια το ξενόφερτο σκότος, δυνατός και σίγουρος όπως τότε, μ’ ένα τριφύλλι φως στο στήθος, ήρωας ιάμβου*. Όμως είναι κάτι σκοτάδια απροσδιόριστα που δε λένε να καούν από τη λάμψη όσων η μοίρα τους όρισε να καρφώνονται στους αιώνιους βράχους κάποιου ξεχασμένου πνευματικού Καυκάσου, ή ακόμα χειρότερα όσων επέλεξαν όπως ο πρώτος επαναστάτης της ανθρωπότητας, να αρπάξουν τη ζωντανή φωτιά της ελευθερίας από τον δυνάστη, τον εξουσιαστή, τον τύραννο χωρίς να υπολογίσουν ούτε στιγμή, τις φοβερές συνέπειες. Είναι κάποια σκοτάδια που ακόμα επιμένουν να σηκώνουν λάβαρα καταπίεσης και αυταρχισμού σε ιερούς βράχους σε κάθε γωνιά του κόσμου, σε κάθε πολιτισμό και εποχή, όπως αυτό που είχε κατεβάσει ο Μανώλης Γλέζος που διάλεξε έναν τέτοιο δύσκολο Απρίλη, σκοτεινό, για να γίνει ένα με τον Ιερό Βράχο της πόλης των αρχαίων Θεών, καρφωμένος μα και ελεύθερος, Προμηθέας μα όχι δεσμώτης, εκεί όπου σήμερα όπως τότε «Ροπαλοφόροι καραδοκοῦν / χαγάνοι ὀρνεοκέφαλοι / βυσσοδομοῦν/ σκυλοκοῖτες, νεκρόσιτοι / καὶ ἐρεβομανεῖς / κοπροκρατοῦν τὸ μέλλον»**
Αυτός ο Απρίλιος δεν είναι Λαμπριάτης, ανοιξιάτικος, φωτεινός. Σκιές σπέρνουν το σκοτάδι παντού, για βλαστήσει τρόμος και να θερίσουν κι άλλο χάος και με αυτό τον πικρό καρπό του ολέθρου να θρέψουν στόματα-ψυχές που χάσκουν κάθε μέρα, μπροστά σε τηλεοράσεις που τους αναγγέλλουν άλλοτε μειλίχια όπως ο καλοκάγαθος ποιμένας μαζεύει το κοπάδι για το σφαγείο κι άλλοτε εξοργιστικά αυστηρά, σαν επιλοχίας που μάταια περιμένει την πολυπόθητη προαγωγή: νούμερα, ποσοστά, μέτρα και εντολές, κρούσματα και νεκρούς,. «Νέα κανονικότητα», «κοινωνική απόσταση», «ατομική ευθύνη». Και συνθήματα, σλόγκαν κακόγουστα, σφυρίζουν απειλητικά σαν στρατιωτικά παραγγέλματα, στην παραμεθόριο των απελπισμένων νεοσυλλέκτων ήδη ηττημένων, που φορτώθηκαν άχρηστες προμήθειες μετά από αγωνιώδεις επιδρομές σε σουπερμάρκετ και φαρμακεία. Αντισηπτικά, μάσκες, γάντια κι αυτός ο Απρίλιος απορεί πόση νύχτα ακόμα θα κυκλώνει τις μέρες του; Πόση σιωπή θα χωράει άραγε από δω και πέρα στο ενάμισι μέτρο απόστασης, που θα μας χωρίζει από τον διπλανό μας, που πλέον συναντάμε και αλλάζουμε πεζοδρόμιο; Αυτό όμως απαιτεί το δόγμα της «ατομικής ευθύνης».
Μα στα αλήθεια, ο νεοπαγής και αδόκιμος αυτός όρος που καταργεί τον πυρήνα του ελληνικού «τρόπου» των κλασικών χρόνων που προϋπέθετε συμμετοχή, Εκκλησία του Δήμου, πολίτη με λόγο και κρίση, δεν κινητοποιεί τον εν υπνώση πνευματικό μας κόσμο, που μακαρίως περιφέρεται στα Ιλίσια πεδία της ματαιοδοξίας και της αυταρέσκειας, απολαμβάνοντας προνόμια και παριστάνοντας τον σκεπτόμενο και παρά δε τον υπεύθυνο πνευματικό ταγό και κρίσιμο διαμορφωτή της συλλογικής συνείδησης και δράσης, ώστε να ορθώσει ανάστημα και να υψώσει φωνή;
Πλέον θα λειτουργούμε -έσπευσαν να μας πληροφορήσουν- ως μονάδες, άτομα «υπεύθυνα» με ασφάλεια και προπάντων απόσταση. Ανατρέπεται δηλαδή το «κέντρο βάρους», της κοινωνικής συνοχής, της συλλογικότητας, της ομάδας.
Τι κι αν, εν μια νυκτί χιλιάδες εργαζόμενοι βρέθηκαν σε καθεστώς αναστολής συμβάσεων εργασίας, με αβέβαιο πλέον το επαγγελματικό τους μέλλον, αφού πολλοί, θα καταλήξουν άνεργοι κι άλλοι θα επιστρέψουν (έχοντας πριν εργαστεί υποαμοιβόμενοι από το σπίτι), σε μια «εργασιακή κόλαση», όπου θα κυριαρχούν οι γνωστοί «σαλταδόροι της οικονομίας» , οι «κολλητοί» και οι μονίμως πρόθυμοι, που με αξιοθαύμαστη ταχύτητα και αντανακλαστικά αρπακτικού, ήδη έσπευσαν να μαζέψουν κονδύλια, επιχορηγήσεις και δωράκια… Τι κι αν μοιράστηκαν 800 ευρώ εξαθλίωσης, που σύντομα θα επιστραφούν στο ακέραιο, στους «φιλεύσπλαχνους» δανειστές που ήδη στήνουν νέο μνημονιακό ικρίωμα. Εκ περιτροπής εργασία, αδήλωτη και υποχρεωτική, υπερωρίες υπέρ πίστεως κι άραγε ποιας πατρίδας, πενθήμερο- οκτάωρο στις καλένδες και σύστημα Εργάνη στα ιστορικά λεξικά.
Όμως λέει «τα βάρη θα μοιραστούν δίκαια». Το θέμα είναι ότι τα βάρη αυτά θα αποτελούν τα απομεινάρια από τη μοιρασιά μιας λεηλατημένης, καχεκτικής οικονομίας και πάλι από τους ίδιους καλοπροαίρετους εθνοσωτήρες. Διαγνωστικά test, σποτάκια τηλεοπτικά, voucher επιστημόνων. Βεβαίως υπάρχουν και οι Ναπολέοντες των υπουργείων, στρατηλάτες ατρόμητοι που όμως δυστυχώς για αυτούς, δεν θα ξεφύγουν ποτέ, όπως άλλωστε φανερώνει τραγικά και το όνομά τους από το πεπρωμένο. Θα είναι πάντα καταδικασμένοι να ανήκουν, πότε στο χλιαρό φως και πότε στο μισητό σκοτάδι, αμφίσημοι και στην ουσία ανέστιοι. Όπως εκείνος ο αρχαίος ημίθεος γιος της Αφροδίτης, ξέρετε τον δύστυχο Άδωνη εννοώ…καμία σχέση ασφαλώς με γνωστά πρόσωπα και καταστάσεις. Αλλοίμονο.
Η πραγματικότητα πλέον κατέρρεε γύρω μας σιωπηλά, ενώ ο Απρίλιος ανίδεος για τη σταύρωση που έρχονταν συνέχιζε να ξημερώνει μια-μια τις μέρες του, εν μέσω ενός «ακήρυχτου πολέμου» που ακριβώς επειδή είναι τέτοιος, κανείς δεν ξέρει πότε θα τελειώσει, με ποια έκβαση και το κυριότερο αν επαναληφθεί. «Η ζωή από δω και πέρα δεν θα είναι ποτέ όπως πριν». Μάλιστα. Κι ίσως η αυτιστική επανάληψη αυτής της φράσης από τα δελτία παρ-ειδήσεων, σε κάνουν να συνηθίσεις την φρικαλεότητά της. Βέβαια εδώ παραλείπονται, προς θεού όχι σκόπιμα, δυο λέξεις : «για εσάς». Εμείς θα συνεχίσουμε από κει που σταμάτησαν οι άλλοι, που απλώς τώρα παρακολουθούν αμήχανα πίσω από τις κατεβασμένες γρίλιες στην έρημη πλατεία Κουμουνδούρου, τα ερείπια μιας πολιτείας που απέρχεται ηττημένη από έναν αόρατο εχθρό που σάρωσε ότι είχε αφήσει η οικονομική λαίλαπα. Άλλωστε ο επιστρατευμένος για να μας ενημερώνει ως πολεμικός ανταποκριτής ξεχασμένος στα μετόπισθεν, εθνικός μας διασκεδαστής, που μονίμως «πίνει στην υγεία μας» , το δήλωσε ξεκάθαρα: «τα πράγματα είναι σοβαρά» και κατόπιν στο πνεύμα των ημερών, έπλυνε τα χέρια του για να καθαριστεί όχι από το «αίμα του αθώου τούτου», αλλά από την καταπατημένη συνείδησή του, πάντα πολύ σχολαστικά…
Κι έτσι από το φοβικό «Μένουμε Σπίτι», περάσαμε στο απειλητικό «Μένουμε Ασφαλείς», ίσως τελικά να καταλήξουμε στο επιθυμητό «Μένουμε Απαθείς».
Κι όμως, κι όμως. Το σκοτάδι δεν λέει να ξεπλυθεί από τις ψυχές κι ο Απρίλιος περισσότερες από τις μισές μέρες του τις ξόδεψε σε ένα παρατεταμένο χειμώνα, μια κακοκεφιά που λύγιζε πόδια και συνειδήσεις, στις ουρές σε τράπεζες και σουπερμάρκετ, στις πίσω πόρτες των ναών όπου όψιμοι «αντάρτες» του κλήρου κοινωνούσαν εν κρυπτώ, (εκθέτοντας την πολυδιασπασμένη Διαρκή Ιερά Σύνοδο που απλώς διυλίζει- για μια ακόμα φορά -των κώνωπα αποδεχόμενη το ανήκουστο μέτρο της «ατομικής λατρείας», καταργώντας το μοναδικό βιωματικό μήνυμα του ευχαριστιακού γεγονότος της πίστης, που απαιτεί συμμετοχή και εκκλησίασμα). Μια απολιθωμένη και απόμακρη εκκλησιαστική ηγεσία με ένα αποκρουστικό πρόσωπο που διακρίνει τους ανθρώπους σε πιστούς και απίστους, που σκιαμαχεί με το ίδιο της τον κακό εαυτό, διχάζοντας την κοινωνία. Μια θλίψη στα σκυμμένα κεφάλια, στα μηνύματα για τις μετακινήσεις, στις άδειες ειδικού σκοπού, στα διαδικτυακά θέατρα και συναυλίες με απουσία πραγματικού κοινού, στην απόσταση που όλο και μεγαλώνει και παγιώνεται. Ευχές πια από μακριά, αγκαλιές δεν επιτρέπονται, ούτε φυσικά και επισκέψεις. Και ξαφνικά, έτσι σε πείσμα του γενικευμένου τρόμου, των άδειων δρόμων, της γειτονιάς που αργοσβήνει εδώ και χρόνια, έτσι απρόσμενα από μπαλκόνι σε μπαλκόνι, κι από χέρι σε χέρι, μια φλόγα, φώτισε σαν ένα βεγγαλικό ελπίδας το σκοτάδι. Η Ανάσταση, αυτόν τον Απρίλη ήρθε και άρχισε να ανάβει ο ουρανός και μαζί η υποψία ότι ο φόβος δεν είναι ανίκητος και πως ίσως τελικά η ελευθερία θα επικρατήσει κι ας είναι αυτή που πιο φθηνά από την παρηγοριά, ξεπουλήθηκε στις διεθνείς αγορές της υποτιθέμενης «κοινωνικής γαλήνης» και στα παζάρια ιδεολογιών και συνειδήσεων. Αυτή ήταν μια πρώτη υποστολή της σκοτεινιάς από τον Ιερό Βράχο που ριζώνει εδώ και χιλιάδες χρόνια αυτός ο τόπος. Αυτό το γαλήνια προστακτικό: Δεύτε λάβετε φώς εκ του ανεσπέρου. φωτός που τον φετινό Απρίλιο ειπώθηκε αλλά δεν ακούστηκε, κι αυτό το αποκαλυπτικό: ἐκ νεκρῶν, θανάτῳ θάνατον πατήσας που για πρώτη φορά στάθηκε στα χείλη όλων σαν λυγμός και παιάνας…Τι κι αν διήρκησε για λίγα λεπτά η απροσδόκητη παραδοχή της «ατομικής ψευδαίσθησης» και όχι της ευθύνης, της «συλλογικής πλάνης» και όχι της αυτεπίγνωσης; Η πρώτη μικρή, αλλά σπουδαία νίκη είχε επιτευχθεί.
Κι ύστερα μαζί με τα λιγοστά βεγγαλικά έσβησε και πάλι το φως. Και επειδή ο άρτος των 800 ευρώ προφανώς περισσεύει και προκειμένου να διατηρήσουμε και την φόρμα μας-μη καταλήξουμε και «τριακόσια κιλά», προσφέρθηκαν και θεάματα, περιφερόμενα σε ανοιχτό φορτηγό- αποθέωση του κιτς αλλά πάντα political correct-που εντελώς τυχαία πέρασε κι από το Μέγαρο Μαξίμου όπου ο τωρινός ένοικος του οποίου, σε casual διάθεση με τζιν και μπλουζάκι, βγήκε να χαιρετήσει καταφανώς «έκπληκτος». Και τα συνθήματα συνεχίστηκαν μαζί με τα συνηθισμένα πια διαγγέλματα κι έτσι μάθαμε πως: «η φιλία δεν περιορίζεται σε μια χειραψία, ούτε η φροντίδα σε μια αγκαλιά…». Οπότε τι μένει από την ανθρώπινη επαφή; Μα η ασφάλεια. Η διαφύλαξη με κάθε κόστος, της έτσι κι αλλιώς, μάταιης επιβίωσης. Πρέπει να μείνουμε υγιείς, ασφαλείς, αποστειρωμένοι αλλά προπάντων απαθείς.
Κι ο Απρίλης τελείωσε όπως ξεκίνησε: με την εικόνα ενός άλλου νεαρού, που δεν είχε την «τύχη» να δοξαστεί και που λίγες μέρες πριν την ηρωική πράξη του Μανώλη Γλέζου, είχε πέσει από τον ίδιο βράχο στις 27 Απριλίου του 1941, τυλιγμένος με το φως της γαλανόλευκης, αρνούμενος να παραδοθεί στο σκοτάδι. Ήταν ο Κωνσταντίνος Κουκίδης, ο αήττητος εύζωνας, μια ακόμα άγνωστη, ξεχασμένη ανάμνηση από τη Χώρα των (υπόλοιπων) Ηττημένων, που ακόμη κι αυτή σήμερα αμφισβητείται. Ας είναι. Στο τόπο αυτό περισσεύουν οι ήρωες και βολεύουν οι προδομένοι.
*Παράφραση από το ποίημα: Η Μαρίνα των Βράχων, Προσανατολισμοί, Οδυσσέας Ελύτης
Μ' ένα τριφύλλι φως στο στήθος σου ηρωίδα ιάμβου.
** Το Άξιον Εστί, Οδυσσέας Ελύτης
Κωνσταντίνος Μούσσας
Ο Κωνσταντίνος Μούσσας γεννήθηκε στον Πειραιά. Σπούδασε ιατρική και έχει εκδώσει ποιητικές συλλογές και μεταφράσεις. Ποιήματα, άρθρα και δοκίμιά του έχουν δημοσιευθεί σε περιοδικά λογοτεχνίας και εφημερίδες. Είναι μέλος της Πανελλήνιας Ένωσης Λογοτεχνών, της Φιλολογικής Στέγης Πειραιά, της Εταιρείας Ελλήνων Εικαστικών, της Royal Society of Literature, (London UK), του Icon Italia/Ministero dell’ Istruzione dell’ Universita e della Ricerca, της Societe europeenne des auteurs (Paris-France) και της Societa Dante Alighieri (Roma-Italia). Πρόσφατα έγινε τακτικό μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Ιατρών Λογοτεχνών. Δημοσιευμένα έργα του είναι: "Τα που θυμάμαι ξιστορώ" (2001), "Σημεία στίξης" (2015), "Ιωλκός" (2016), "Αγνώστου πατρός" (2016) - Βραβείο από τον Όμιλο για την UNESCO, Τεχνών, Λόγου και Επιστημών Ελλάδος, "Ορίζοντες" (2016), "3η Ομαδική ποιητική συλλογή" (2017). Αδημοσίευτα έργα με διακρίσεις: Κωνσταντίνος Παλαιολόγος - Βραβείο Φιλολογικού Συλλόγου 'Παρνασσός', Ο "Ηλίθιος" του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι - Βραβείο Πανελλήνιας Ένωσης Λογοτεχνών, Κατηγορία Δοκίμιο, Ποίηση - Βραβείο του Υπουργείου Πολιτισμού, Μακεδονική Καλλιτεχνική Εταιρεία, 21ος Διαγωνισμός Ποίησης, Δοξαστικόν (ποίηση) - Βραβείο από τον Όμιλο για την UNESCO, Τεχνών, Λόγου και Επιστημών Ελλάδος. Επίσης έχει μεταφράσει τα παρακάτω έργα: "Ορίζοντες" (Marcello Vitale, "Orizzonti", ποιητική συλλογή), "Τα φώτα του δρόμου" (Mario Luzi, Eugenio Montale, Giuseppe Ungaretti, "Poesie", δίγλωσση ποιητική συλλογή), "Ποιήματα" (Eugenio Montale, Quader no di quattro anni), "Ποιήματα" (Giuseppe Ungaretti), "Ποιήματα" (Pier Paolo Pasolini), Ιταλοί ποιητές Ι-IX.
