Αρχαίοι Σκεπτικοί και σύγχρονη «ισορροπία»

 

Οι αρχαίοι σκεπτικοί αποτελούν αντίδοτο στα κοινωνικά κατεστημένα αλλά και στις προσωπικές εμμονές σε αρχές από τις οποίες κάποτε ίσως χρειαστεί να αφαιρέσεις κάποιες λέξεις, χωρίς να χάνεις τη σημασία τους με όφελος τόσο προσωπικό όσο και κοινωνικό δεδομένου ότι υπάρχουν και ψυχολογικές αντιδράσεις που υπερβαίνουν την κοινωνική νόρμα.

Είναι αδύνατο να παρουσιάσω όλη τη θεωρία των αρχαίων σκεπτικών σε ένα άρθρο.  Για αυτό μπορείς να προμηθευτείς το βιβλίο του Henrik Lagerlund, Skepticism, Routledge 2020.  θα προσπαθήσω όμως να συσχετίσω κάποια σημεία τους με την ισορροπία με την ευρεία και σύγχρονη έννοια της λέξης.  Πιο σημαντικά, οι σκεπτικοί εναποθέτουν το του πρακτέου, δηλαδή την αυτενέργεια του κάθε ατόμου, δίπλα από κάθε σύστημα πίστης και οικουμενικής σκέψης με αυτό τον τρόπο δίνοντας έμφαση στην εμπειρία, με την έννοια της διαφορετικής επιθυμίας του καθενός μας αλλά και του διαφορετικού πεδίου δράσης μας.  Με άλλα λόγια τα καθήκοντα είναι και καθολικά αλλά και ατομικά διαφοροποιημένα δίνοντας σύμφωνα με τη δική μου ερμηνεία ισορροπία.   

Οι σκεπτικοί θεωρούν ότι οι αισθήσεις δημιουργούν διαφορετικές θεάσεις της πραγματικότητας και ότι όλα υπόκεινται στην παρατήρηση του υποκειμένου και αυτό που μετρά είναι η διάρκεια της παρατήρησης ή πόσο συνηθισμένοι είμαστε να μας αρέσει το φαινόμενο ή όχι.  Ενάντια σε κάθε νόρμα, αγκαλιάζεται η διαφορετικότητα και η ελευθερία που μας δίνει ισορροπία κρατώντας το ενδιαφέρον μας με συνεκτικότητα για διάρκεια στη θέαση που εμείς επιλέγουμε.  Βέβαια εδώ τίθεται το ερώτημα, πώς κρίνουμε την αλήθεια;  Ο Πύρρωνας και ο Σέξτος Εμπειρίκος αναφέρουν μέσα από τις αισθήσεις μας και τη λογική μας μπορούμε να κρίνουμε τη φιλοσοφία των άλλων και αντίθετα να ακολουθήσουμε τους νόμους και τις συνήθειες ο καθένας της ιδιαίτερης πατρίδας μας.  Με αυτό τον τρόπο σύμφωνα με τους σκεπτικούς πρέπει να μην κρίνεις γιατί δεν είναι όλες οι κοινωνίες το ίδιο.  Παρόλο που έχει κριθεί αυτή η άποψη εάν θεωρήσουμε ότι μπορείς να κρίνεις με μέτρο τον εαυτό σου, προσδίδει ελευθερία και ισορροπία που απορρέει από την αποδοχή της διαφορετικότητας και του πλουραλισμού. 

Μια άλλη σημαντική πλευρά του αρχαίου σκεπτικισμού είναι οι δομές της δημιουργίας της πίστεως σε ένα θέμα.  Οι αρχαίοι στωικοί έχουν κατακριθεί, γιατί ζούσαν όχι με πίστη αλλά με θεάσεις της πραγματικότητας.  Συγκεκριμένα πίστευαν ότι τα συναισθήματα επηρεάζουν την πίστη, για σκεφτείτε, ο καφές μας δίνει ένα ζεστό συναίσθημα για αυτό πιστεύουμε ότι είναι ζεστός.  Σε ένα βαθμό, η ελαφρώς αποδομούμενη πίστη δίνει περιθώρεια για κάποιες ψυχολογικές αντιδράσεις που όταν είναι σωστές δίνουν ισορροπία.

Τέλος οι σκεπτικοί θεωρούσαν ότι δεν υπάρχει εξωτερικός κόσμος.  Το ενδιαφέρον μας για τον κόσμο είναι για τους σκεπτικούς η πρόσβαση μας σε αυτό.  Πιστεύουν ότι δεν έχουμε ασφαλή πρόσβαση σε αυτό, αφού όλοι έχουμε διαφορετικές θεάσεις της πραγματικότητας.  Για να πάρουμε ιδέα χρειαζόμαστε τον παντοδύναμο Θεό ή ένα κακό δαίμονα που θα μας προέκρινε όλη την πρόσβαση μας στον κόσμο και θα μας έκανε να πιστεύουμε ότι ο κόσμος είναι πολύ διαφορετικός από ότι είναι ή ότι υπάρχει ένας προγραμματικός κόσμος ενώ δεν υπάρχει.  Πόσο δημιουργεί ισορροπία, η ανάθεση της δικής σου πορείας σε ένα πολυποίκιλο κόσμό, όπου η τύχη θα παίζει λίγο αλλά όχι τόσο σημαντικό ρόλο!

Οι αρχαίοι σκεπτικοί δεν είναι παννάκια, προσφέρουν όμως κάποιες ιδέες και θέσεις οι οποίες ψυχολογικά μας δίνουν μια κάποια αυτονομία, κοινωνικά επιτρέπουν τον πλουραλισμό και ηθικά καλυτερεύουν ένα ετερογενή κόσμο που επιτρέπεται να υπάρχει έστω και απροσδιόριστος με τις διαφορετικές ψηφίδες του.