Πόλεμος και Ειρήνη - Λέων Τολστόι | Δημοτικό θέατρο Πειραιά

 

Στο Δημοτικό θέατρο Πειραιά το εμβληματικό έργο ενός από τους μεγαλύτερους συγγραφείς όλων των εποχών, του Λέοντος Τολστόι, το «Πόλεμος και Ειρήνη» παίρνει σάρκα και οστά.

 

Η εξαιρετική θεατρική διασκευή των Άρη Ασπρούλη και Ιόλης Ανδρεάδη ξεδιπλώνεται άριστα στα έκθαμβα μάτια του κοινού και μέσω της έξοχης κινησιολογίας των ηθοποιών υπό την καθοδήγηση της πρώτης. Τα «επεισόδια» της πλοκής  του έργου παρατάσσονται άρτια μέσα από την άκρως ενδιαφέρουσα σκηνοθετική ματιά της Ανδρεάδη και την υποκριτική δεινότητα μιας δυνατής ομάδας ηθοποιών.

 

Γι’ αυτήν την παράσταση, ας μου επιτραπεί να γράψω κάπως ανορθόδοξα, εκκινώντας από τα επιβλητικά σκηνικά – σύμβολα με τη συνεπικουρία των εντυπωσιακών κοστουμιών της Δήμητρας Λιάκουρα. Οι σκηνικές κατασκευές είναι σύμβολα πολέμου, δύναμης και υπεροχής αλλά κυρίως σύμβολα ειρήνης, όπως άλλωστε ήταν και ο ίδιος ο Τολστόι, ένας  ειρηνιστής συγγραφέας. Μπορεί να περιέγραψε  λεπτομερειακά τη γαλλική εισβολή στη Ρωσία,  αλλά το πολυσύνθετο αυτό έργο των 1600 σελίδων και των 600 και πλέον χαρακτήρων, ιστορικών καθώς και μη υπαρκτών προσώπων αποτέλεσε έναν θησαυρό ιδεών για τους Ανδρεάδη και Ασπρούλη, το νόημα των οποίων πύκνωσαν σε αυτή την εξαιρετική παράσταση, ένα νόημα φιλειρηνικής αντίστασης. 

 

Ο φωτισμός της Στέβης Κουτσοθανάση αναδεικνύει τα σκηνικά μέρη, το πιάνο, τον πολυέλαιο, τα χάλκινα άλογα, τους τροχούς  που προσομοιάζουν στον χρόνο, στο ρολόι του πολέμου, οι δείκτες του οποίου ξεκινούν να κινούνται «[…]με την πρώτη μικροκίνηση κεντρικού τροχού που αφού συμβεί - ακολουθείται από χίλιες άλλες μικροκινήσεις[…]» , όπως περιγράφει η μοναδική Ρούλα Πατεράκη ως Σοφία Τολστόι. Η εικόνα δε του υπερμεγέθους καθρέφτη που αντικρίζουν οι θεατές, αποδίδει άριστα τη μιμητική λειτουργία της μυθιστορηματικής αισθητικής. Ο φωτισμός  «λούζει» τα υλικά, τα οποία αποτέλεσαν έκφραση της έμπνευσης της Ιόλης Ανδρέαδη, όπως άλλωστε αναφέρει και η ίδια στην έκδοση του σχετικού τίτλου για την παράσταση : «[…] η ιδέα  για την αισθητική όψη του έργου, εμπνευσμένη από το μεταγενέστερο κίνημα της Ρωσικής Πρωτοπορίας και ιδιαίτερα από τα τρισδιάστατα «αντι – ανάγλυφα» του Βλαντιμίρ Τάτλιν, βασίστηκε σε ένα πολύ συγκεκριμένο γλυπτό της Νατάσας Ροστόβα[…]», το μπρούτζινο γλυπτό που βρίσκεται στο μουσείο του Τολστόι στη Μόσχα.

​

Στην παράσταση «Πόλεμος και Ειρήνη» η Νατάσα Ροστόβα παίρνει σάρκα και οστά από τη Νεφέλη Κουρή, σε μια ξεχωριστή ερμηνεία επί σκηνής. Η ταλαντούχα ηθοποιός με μια αέρινη κίνηση από την αρχή, από τα εφηβικά της χρόνια μέχρι το τέλος της παράστασης, αγγίζει την ψυχή του θεατή, φυλακίζει τη ματιά του, η οποία ταλαντεύεται μεταξύ παρελθόντος και παρόντος, μεταξύ των πολεμικών ιστοριών αλλά και της ιστορίας του έρωτα που διαχέεται σαν βάλσαμο στις ζωές των δοκιμασμένων ηρώων.

 

Αν μιλήσουμε για τις ερμηνείες θα πρέπει όμως να ξεκινήσουμε από την εισαγωγή στη φιλοσοφική αυτή κοσμοθεωρία του Τολστόι που χαρίζει  μεγαλόψυχα στο κοινό ο κορυφαίος ηθοποιός Κώστας Καζάκος. Με μια σκηνοθετικά ευρηματική τεχνική που παραπέμπει στο θέατρο εν θεάτρω, ο Λέων Τολστόι και η γυναίκα του Σοφία, μέσα από τις από τις μεστές ερμηνείες των Καζάκου και Πατεράκη καλωσορίζουν το κοινό και εισάγουν τον θεατή στη λογική του έργου, όπου εκεί πραγματοποιείται και μια άτυπη αξιολόγησή του:  δεν μπορεί να καταταχθεί σε μια συγκεκριμένη κατηγορία. Το έργο αυτό δεν θεωρήθηκε στην εποχή του μυθιστόρημα, κάτι που επαληθεύεται και από την ίδια τη διασκευή με την έντεχνη ενσωμάτωση των Ανδρεάδη και Ασπρούλη, τόσο της φιλοσοφικής όσο και της μυθοπλαστικής φύσης του στην παράσταση. Οι δύο ηθοποιοί παρουσιάζονται στη σκηνή και ως Κουτούζωφ και Άννα Πάβλοβνα. Υπηρετώντας το κείμενο οι δυο ήρωες εγκαταλείπουν συχνά το δωμάτιο του Τολστόι και γίνονται κι εκείνοι μέρος της παράστασης, παρεμβαίνοντας δραστικά στην πλοκή. Ο Καζάκος επιβλητικός ως Κουτούζωφ και η Πατεράκη ως Πάβλοβνα επιφανειακά πιο ανάλαφρη μα σε βάθος παρεμβατική. Οι χαρακτήρες λειτουργούν συχνά σαν συνδετικοί κρίκοι μεταξύ της ιστορίας του Τολστόι και της πραγματικότητας, μεταξύ των επινοημένων και των υπαρκτών προσώπων και γίνονται η γέφυρα που ενώνει τη λογοτεχνικότητα, τη θεατρικότητα και την κοινωνία.

​

Ακολούθως εισάγονται οι επόμενοι χαρακτήρες. O Αντρέι Μπαλκόνσκι, ένας στομφώδης Πυγμαλίωνας Δαδακαρίδης, ο οποίος αποτυπώνει εντέχνως τα συναισθηματικά αδιέξοδα του ήρωα, τις διακυμάνσεις του, τα διλήμματά του, τις δύσκολες αποφάσεις που λαμβάνει, την επιλογή του πολέμου έναντι της συναισθηματικής του ανεπάρκειας. Ο Πιέρ Μπεζούχωφ σε μια εξαιρετική θεατρική στιγμή για τον Κωνσταντίνο Μπίμπη που πάλλεται μεταξύ συναισθήματος και λογικής, όπως το έργο πάλλεται μεταξύ πολέμου και ειρήνης, αλλά και ο Ναπολέων Βοναπάρτης, το ιστορικό αυτό πρόσωπο, το οποίο ο Γεράσιμος Γεννατάς αναβιώνει στη σκηνή του θεάτρου με μεγάλη πειστικότητα και το περίσσιο ταλέντο που τον χαρακτηρίζει.

 

Η Βασιλική Τρουφάκου ως Μπελ Ελεν Κουράγκινα, με μια ουσιαστική ερμηνεία δίνει το στίγμα της ηρωίδας, σκιαγραφεί το τόξο μεταβολής της που εκκινεί από την πληρότητα των πρώτων χρόνων μέχρι την τσακισμένη παρουσία του τέλους της.

 

Η ιδιαίτερη κίνηση και το ταλέντο του Κώστα Νικούλη ως Νικολάι Ροστώφ γεμίζουν τη σκηνή, ενώ η αξιοπρόσεκτη Τζένη Κόλλια ως Μάρια Μπαλκόνσκαγια είναι ο χαρακτήρας κλειδί που προωθεί άριστα την πλοκή. Με αφορμή τα λόγια της ηρωίδας που έξοχα ενσαρκώνει «[…]στη γέννα και στον θάνατο είσαι μόνο εσύ ο φόβος και ο Θεός[…]» σε αντιστοιχία με τα λόγια του Νικολάι που αναφέρει πως αν γνωρίζαμε τι θα μας συνέβαινε μετά τον θάνατο, δεν θα τον φοβόμασταν τόσο, και μαζί με άλλες παρόμοιες αναφορές εντός του έργου, πρέπει να σημειώσουμε το ιδιαίτερο ενδιαφέρον του Τολστόι, τόσο για το θάνατο όσο και για τον Χριστιανισμό που τονίζεται στην παράσταση. Ένα ενδιαφέρον που τον ώθησε να δημιουργήσει τις φιλοσοφικές θεωρίες, υπηρετώντας την αναπαράσταση της περιρρέουσας πραγματικότητας και τη συνειδητή αναζήτηση της αντικειμενικής αλήθειας. 

 

Μιλώντας για τον Ρεαλισμό θα πρέπει να αναφερθούμε στο σύνολο της παράστασης που έχει καταφέρει μέσα από την εξαιρετική δουλειά των συντελεστών της να αποδώσει την τάση της εποχής που αφορούσε στην επιθυμία των συγγραφέων να μελετήσουν την κοινωνική υπόσταση των ανθρώπων. Εδώ ο Τολστόι μέσα από το δίπολο πόλεμος- ειρήνη προσπάθησε να προσδώσει στη ζωή των ανθρώπων λογοτεχνική αξία και αυτό διαφαίνεται από την παράσταση, αφού έχουν επισημανθεί τα στοιχεία του έργου που προβληματίζουν το κοινό και που δεν το οδηγούν σε μια πρόσκαιρη τέρψη αλλά σε χρήσιμες σκέψεις. Το καλλιτεχνικό ιδεώδες μιας λογοτεχνικής αναπαράστασης της κοινωνικής πραγματικότητας εδράζεται στον κοινωνικό και σοσιαλιστικό στόχο, κάτι που οδηγεί στη σύγκλιση της λογοτεχνικής αλλά και πολιτικής πρωτοπορίας.

 

Αξιοσημείωτοι είναι και οι ρόλοι των : Εστέλλα Κοπάνου ως Λίζα Μπαλκόνσκαγια  και Ανδρέα Κανελλόπουλου ως Ανατόλ Κουράγκιν, οι οποίοι αποτελούν τον κρίκο μιας κοινωνικής αλυσίδας, την αντανάκλαση της πραγματικότητας της εποχής που αποτυπώνεται από την αφηγηματική δύναμη αλλά και την έξοχη διασκευή. Οι δυο ηθοποιοί συμπληρώνουν άριστα το μεγαλειώδες αυτό εγχείρημα. Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει στη σκηνή όπου η Λίζα, ντυμένη ως τραγουδίστρια όπερας εντυπωσιάζει τόσο με τη φωνητική δεινότητά της όσο και με τη σημειολογική της παρουσία. Με τη βοήθεια του καθρέφτη δημιουργεί μια αυτόνομη πραγματικότητα με τη συνειδητή συμμετοχή του κοινού. Οι ήρωες, η Μπελ Ελέν, η Νατάσα, ο Ανατόλ, ο Νικολάι, βρίσκονται στον εξώστη ανάμεσα στους θεατές και παρακολουθούν μαζί τη σκηνή της όπερας. Μια μαγική στιγμή. 

 

Η ιστορία του πολέμου της Ρωσίας με τη Γαλλία του 19ου αιώνα αναβιώνει στο δημοτικό θέατρο Πειραιά, εκεί όπου ο Τολστόι ζωντανεύει για να προτρέψει το κοινό να κατακτήσει με υπομονή τη ζωή και να συνεχίζει να την αγαπά στο πέρασμα του χρόνου.

​

Π.Α.

​

Μετάφραση από τα αγγλικά - Σκηνοθεσία - Κίνηση: Ιόλη Ανδρεάδη

Πρωτότυπη διασκευή για το θέατρο: Ιόλη Ανδρεάδη & Άρης Ασπρούλης

Σκηνογραφία - Κοστούμια: Δήμητρα Λιάκουρα

Πρωτότυπη Μουσική Σύνθεση: Γιάννης Χριστοφίδης

Φωτισμοί: Στέβη Κουτσοθανάση

Κατασκευές: Γιάννης Νίτσος

Κατασκευή αρκούδας: Στέλιος  Κουτρούλης

Κατασκευές χειροποίητων φιγούρων και χάρτη: Γιάγκος Ανδρεάδης

Κατασκευή μπάμπουσκας και σφυροδρέπανων: Βασιλική Τσιλιγκρού

Διδασκαλία Χορού Ecossaise: Darren Royston

Βοηθός Σκηνοθέτη: Νατάσα Πετροπούλου

Βοηθός Σκηνογράφου: Έλενα Μπούγου

Φωτογραφίες: Σταύρος Χαμπάκης

Video Trailer: Μιχαήλ Μαυρομούστακος

Μακιγιάζ – Κομμώσεις: Άννα Μαρία Προκοπίδου

Διεύθυνση Παραγωγής: Κατερίνα Διακουμοπούλου

Συνεργάτης Παραγωγής: Λευτέρης Κώτσης

Συμπαραγωγή: Δημοτικό Θέατρο Πειραιά & Performing arts and entertainment LTD

 

Διανομή (με σειρά εμφάνισης)

Λέων Τολστόι & Στρατηγός Κουτούζωφ: Κώστας Καζάκος

Άννα Πάβλοβνα & Σοφία Τολστόι: Ρούλα Πατεράκη

Αντρέι Μπαλκόνσκι: Πυγμαλίων Δαδακαρίδης

Νατάσα Ροστόβα: Νεφέλη Κουρή

Πιέρ Μπεζούχωφ: Κωνσταντίνος Μπιμπής / Μπάμπης Γαλιατσάτος (στις 13/1 ,14/1, 20/1, 21/1)

Ναπολέων Βοναπάρτης: Γεράσιμος Γεννατάς

«Μπελ» Ελέν Κουράγκινα: Βασιλική Τρουφάκου

Νικολάι Ροστώφ: Κώστας Νικούλι

Μάρια Μπαλκόνσκαγια: Τζένη Κόλλια

Λίζα Μπαλκόνσκαγια: Εστέλλα Κοπάνου

Ανατόλ Κουράγκιν: Ανδρέας Κανελλόπουλος

​

Το κείμενο της παράστασης κυκλοφορεί από την Κάπα Εκδοτική.

​

Δημοτικό Θέατρο Πειραιά

Λεωφ. Ηρ. Πολυτεχνείου 32, Πειραιάς

​