Τζένη Θεοφανοπούλου
«Πάντα κάτι έγραφα στα τετράδια, στα ημερολόγια, ακόμα και στα βιβλία μου, καθώς η απόλαυση της λογοτεχνίας ξεκίνησε από πολύ μικρή ηλικία»
Η βραβευμένη συγγραφέας Τζένη Θεοφανοπούλου μιλάει στο envivlio και τον Πάνο Αντωνόπουλο για το ταξίδι της γραφής, τη μουσική και τη σχέση αυτής με τα γραπτά της καθώς και για την παιδική και εφηβική λογοτεχνία.
Πάνος Αντωνόπουλος: Θα μας αποκαλύψετε πώς ξεκίνησε το συγγραφικό σας ταξίδι;
Τζένη Θεοφανοπούλου: Μου αρέσει πολύ που στην ερώτησή σας υπάρχει η λέξη ταξίδι, καθώς η γραφή έχει δύο, κατά τη γνώμη μου, χαρακτηριστικά: την περιπέτεια και την εξερεύνηση. Πάντα κάτι έγραφα στα τετράδια, στα ημερολόγια, ακόμα και στα βιβλία μου, καθώς η απόλαυση της λογοτεχνίας ξεκίνησε από πολύ μικρή ηλικία. Ωστόσο η ανάγκη να μπω στο παιχνίδι, δοκιμάζοντας την ένταση του παίκτη και όχι μόνο την απόλαυση του παρατηρητή, ήρθε αρκετά αργότερα.
Π.Α.: Θα μας μιλήσετε για τη σχέση μουσικής και γραπτού λόγου και αν αυτή αποτυπώνεται στα κείμενά σας;
Τ.Θ.: Αν η σχέση μουσικής και γραπτού λόγου αποτυπώνεται στα κείμενά μου, δεν… μπορώ να το εκτιμήσω, αν και είναι μέσα στις προθέσεις μου. Ως μουσικός, το κάθε κείμενο, είτε πεζό είτε ποιητικό, το αντιμετωπίζω σαν παρτιτούρα. Κάθε παράγραφο ή στίχο που γράφω τα διαβάζω δυνατά αρκετές φορές, προκειμένου να διαπιστώσω αν υπάρχει εσωτερικός ρυθμός, αν οι λέξεις τραγουδούν ή χορεύουν. Εξάλλου ας μην ξεχνάμε ότι το μεγαλύτερο μέρος της μουσικής, μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα, προσπαθεί να μιμηθεί όχι μόνο τον γραπτό αλλά και τον προφορικό λόγο, ακολουθώντας πολλές από τις συμβάσεις τους. Μιλάμε για «μοτίβο» για «φράση» για «αναπνοές» ή για «πτώσεις» οι οποίες αντιστοιχούν στα σημεία στίξης του λόγου. Μιλάμε για κλιμάκωση ή για χαλάρωση του μουσικού λόγου, επιδιώκοντας να δημιουργήσουμε τις ίδιες συναισθηματικές καταστάσεις που θέλουμε να δημιουργήσουμε με τον γραπτό λόγο.
Π.Α.: Από το πρώτο κιόλας σας βιβλίο (Χωρίς τη μαμά μου) αποσπάσατε εξαιρετικά καλές κριτικές καθώς και το Βραβείο Μυθιστορήματος της Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς. Τι σήμαινε αυτό για εσάς και πώς διαμόρφωσε τα επόμενα βήματά σας;
Τ.Θ.: Σε κάθε περίπτωση μία διάκριση είναι μία μεγάλη χαρά. Είναι, αν το θέλετε, μια επιβεβαίωση ότι κάτι έχεις κάνει καλά. Ωστόσο, ούτε αυτοσκοπός μπορεί να είναι, αλλά ούτε και η χαρά διαρκεί πολύ. Πάντα πρέπει να έχεις στο μυαλό σου το επόμενο βήμα.
Π.Α.: Το έργο σας απευθύνεται κυρίως στο παιδικό και εφηβικό κοινό. Τι ήταν αυτό που καθόρισε αυτήν την επιλογή σας;
Τ.Θ.: Όπως είπαμε και στην αρχή, η συγγραφή είναι μια περιπέτεια, μια εξερεύνηση. Ως δασκάλα μουσικής είχα την ευκαιρία να βρίσκομαι πολλές ώρες της ημέρας με παιδιά και εφήβους. Το να μιλήσω τη δική τους γλώσσα ήταν για μένα μία πρόκληση αλλά και μια ευκαιρία για καλύτερη επικοινωνία. Ωστόσο, σε καμιά περίπτωση τα συγγραφικά μου ενδιαφέροντα δεν περιορίζονται σε αυτή την ηλικιακή ομάδα. Η επιλογή του κοινού εξαρτάται κάθε φορά από τη γλώσσα που θέλεις να υιοθετήσεις και από τα πεδία που θέλεις να εξερευνήσεις. Εξάλλου δεν συμφωνώ με αυτή τη διαφοροποίηση ανάμεσα σε συγγραφείς παιδικής και εφηβικής λογοτεχνίας και σε συγγραφείς λογοτεχνίας για ενηλίκους.
Π.Α.:Ποια η γνώμη σας για την παιδική και εφηβική λογοτεχνία;
Τ.Θ.:Ο ρόλος του βιβλίου, ανεξάρτητα από αυτό που βιώνουμε το τελευταίο διάστημα, είναι καταλυτικός για τη διαμόρφωση και την εξέλιξη της προσωπικότητάς μας. Στη συνθήκη της πανδημίας μπορούμε να προσθέσουμε και μια θεραπευτική, αγχολυτική διάσταση. Ωστόσο νομίζω ότι οι ενήλικες, οι οποίοι στην «κανονική» καθημερινότητά τους δεν έχουν μια σταθερή σχέση με την ανάγνωση, δεν θα την αποκτήσουν τώρα. Χωρίς φυσικά να είμαι απόλυτη, δεν νομίζω ότι οι πάσης φύσεως κρίσεις αποτελούν «ευκαιρίες» για ριζικές αλλαγές.
Π.Α.: Ποιο είναι το τελευταίο βιβλίο που διαβάσατε και θα προτείνατε στο αναγνωστικό κοινό;
Τ.Θ.: Γενικά δεν διαβάζω ποτέ μόνο ένα βιβλίο, αλλά πολλά ταυτόχρονα, ωστόσο από διαφορετικά πεδία. Αναφορικά με τη λογοτεχνία, το τελευταίο διάστημα διαβάζω την Τετραλογία της Νάπολης της Έλενα Φερράντε. Αυτή τη στιγμή βρίσκομαι στο τρίτο βιβλίο Αυτοί που φεύγουν κι αυτοί που μένουν. Πρόκειται για ένα έργο το οποίο καταφέρνει να σε αιχμαλωτίσει στο πολύβουο και ταραχώδες σύμπαν του, μια κοινωνική τοιχογραφία της φτωχής και λασπωμένης Νάπολης των πρώτων μεταπολεμικών δεκαετιών. Παράλληλα διάβασα το καινούριο βιβλίο της Έφης Γεωργάκη Σελοφάν. Είναι ένα βιβλίο το οποίο αρθρώνει μια αβίαστη και αυθόρμητη γυναικεία Φωνή, μέσα από τη ρευστότητα, την αποσπασματικότητα και τη συναισθηματικότητα του λόγου, με τρόπο άλλοτε δριμύ κι άλλοτε ήπιο.
«[...]δεν συμφωνώ με αυτή τη διαφοροποίηση ανάμεσα σε συγγραφείς παιδικής και εφηβικής λογοτεχνίας και σε συγγραφείς λογοτεχνίας για ενηλίκους[...]»
Η Τζένη Θεοφανοπούλου είναι μουσικός και συγγραφέας, απόφοιτη του ΜΠΣ «Δημιουργική Γραφή» των Πανεπιστημίων ΕΑΠ & Δυτικής Μακεδονίας. Έχει διδάξει μουσική σε Ωδεία, Μουσικές Σχολές και Νηπιαγωγεία, ενώ τα τελευταία χρόνια συνεργάζεται με το ABRSM. Έχουν εκδοθεί τα βιβλία της Ανάπτυξη Ακουστικών Ικανοτήτων Ι & 11 (σε συνεργασία με τον Άγγελο Βελεγράκη), καθώς και τα Χωρίς τη μαμά μου (Α΄ Βραβείο Μυθιστορήματος της Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς, βραχεία λίστα Κρατικών Βραβείων 2010), Η Όλγα ο Φαλτσέτος και οι άλλοι και Της Όλγας τα παθήματα. Ποιήματα και πεζά της έχουν δημοσιευτεί σε συλλογικές εκδόσεις και στο διαδίκτυο.
«Ως μουσικός, το κάθε κείμενο, είτε πεζό είτε ποιητικό, το αντιμετωπίζω σαν παρτιτούρα»
Π.Α.: Τι μουσική ακούτε διαβάζοντας;
Τ.Θ.: Δεν ακούω μουσική όταν διαβάζω. Με αποσπά. Είναι σαν να προσπαθώ ταυτόχρονα να βρίσκομαι σε δύο κόσμους. Ωστόσο όταν γράφω, πολλές φορές προκειμένου να δημιουργήσω τη φόρτιση που επιθυμώ, με βοηθά να ακούω μουσική που μου ενισχύει ένα αντίστοιχο συναισθηματικό φορτίο.
Π.Α.: Το τελευταίο σας βιβλίο Της Όλγας τα παθήματα αναφέρεται στη ζωή ενός 9 χρόνου κοριτσιού. Θέλετε να μας μιλήσετε γι’ αυτό;
Τ.Θ.: Πρόκειται για ένα σπονδυλωτό αφήγημα, το οποίο αποτελείται από 11 μικρές ιστορίες, οι οποίες συνιστούν «φέτες ζωής» της 9χρονης Όλγας. Το βιβλίο ξεκινά με την έναρξη της σχολικής χρονιάς («Πίσω στο σχολείο») και καταλήγει με τη λήξη της («Γιούπι…Διακοπές»). Οι ενδιάμεσες ιστορίες ασχολούνται με «επεισόδια» της ζωής της μικρής Όλγας, που αφορούν τη σχολική και οικογενειακή της ζωή («Η γειτονιά μου», «Η ωραιότερη ιστορία», «Είναι άδικο!», «Η μαμά του μπαμπά μου», «Στη Βιβλιοθήκη», «Στο Λούνα παρκ»), η οποία ωστόσο, μερικές φορές, επηρεάζεται από κοινωνικές και πολιτικές καταστάσεις, τις οποίες προσπαθεί να ερμηνεύσει και να κατανοήσει («Τελικά δεν ήταν τίποτα, έχουμε κρίση», «Την Κυριακή έχουμε εκλογές», «Ουφ… πάει κι αυτό»), καθώς η ίδια βιώνει μια ιδιόρρυθμη κατάσταση «εθνικής» ταυτότητας, αφού ο πατέρας της είναι ελληνικής καταγωγής ενώ η ίδια έχει γεννηθεί στη χώρα της μητέρας της (η οποία ωστόσο δεν κατονομάζεται), αλλά τα περισσότερα χρόνια της ζωής της ζει στην Ελλάδα.
Π.Α.: Τέλος, θα μας αποκαλύψετε τα μελλοντικά σας συγγραφικά σχέδια;
Τ.Θ.: Αυτή τη στιγμή στο συρτάρι μου βρίσκονται διάφορα πράγματα τα οποία με προκαλούν -σχεδόν αφόρητα- να τα ολοκληρώσω. Πρόκειται για μια συλλογή διηγημάτων, μια ποιητική συλλογή κι ένα βιβλίο που αφορά τη μουσική στις πολύ μικρές ηλικίες, από 0 έως 6 ετών. Στόχος είναι να ολοκληρωθούν μέσα στο 2021.
Σας ευχαριστώ πολύ!
Πάνος Αντωνόπουλος
BA in Journalism
BA in Greek Culture Studies
MBA
MSc in Creative Writing
