Γκολιάρντα Σαπιέντσα

η τέχνη της χαράς

Εκδόσεις Πατάκη

 

Η αναπάντεχη επιτυχία που γνώρισε η ιταλική λογοτεχνία τα τελευταία χρόνια είχε ως αποτέλεσμα την επανέκδοση μερικών σύγχρονων κλασικών μυθιστορημάτων, τα οποία δεν θα πρέπει να λείπουν από καμία βιβλιοθήκη. Ανάμεσα σε αυτά τα μυθιστορήματα βρίσκεται και το «magnum opus» της Σικελιανής συγγραφέως και ηθοποιού Γκολιάρντα Σαπιέντσα «Η τέχνη της χαράς», το οποίο κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 2009. Πρόκειται για ένα αμιγώς αυτοβιογραφικό και αυτοαναφορικό μυθιστόρημα, η ιστορία του οποίου παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον αφού κανένας Ιταλός εκδότης δεν δέχτηκε να το κυκλοφορήσει όσο η Γκολιάρντα Σαπιέντσα βρίσκονταν στη ζωή.

           

Συγκεκριμένα, «Η τέχνη της χαράς» κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1998, δύο χρόνια μετά τον θάνατο της Σαπιέντσα, ενώ γνώρισε ευρεία επιτυχία ύστερα από χρόνια όταν μεταφράστηκε στη γαλλική γλώσσα. Η ελληνική μετάφραση, η όποια σίγουρα υπήρξε μία ιδιαίτερα κοπιαστική διαδικασία αφού πρόκειται για ένα κείμενο αρκετά πυκνογραμμένο, φέρει την υπογραφή της κυρίας Άννας Παπασταύρου και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη, στη σειρά «Σύγχρονοι Κλασικοί» ανάμεσα σε έργα των Τόμας Μαν, Τρούμαν Καπότε, Τσαρλς Μπουκόβσκι, Ιρέν Νεμιρόβσκυ, κ.α.

           

Η δράση του βιβλίου ξεκινά κάπου στο 1900, με φόντο την σικελιανή ύπαιθρο όπου ο αναγνώστης συναντά την κεντρική ηρωίδα του βιβλίου την μικρή Μοντέστα, το όνομα της οποίας στα ιταλικά σημαίνει «ταπεινή». Η μικρή και νόθα Μοντέστα μεγαλώνει σε μία πάμφτωχη  μονογονεϊκή οικογένεια μαζί με την αδερφή της, που υστερεί νοητικά, από μία κάπως απαθή θα λέγαμε μητέρα. Η Μοντέστα στα εννιά της περίπου χρόνια θα βιαστεί από τον περαστικό πατέρα της, ενώ θα είναι αυτόπτης μάρτυρας του θανάτου της μητέρας και της αδερφής της, οι οποίες θα καούν ζωντανές μέσα στην καλύβα τους. Έπειτα από αυτά τα τραγικά περαστικά, η μικρή Μοντέστα θα βρεθεί στους κόλπους ενός μοναστηριού, όπου θα ανατραφεί από τις βαθιά θρησκόληπτες μοναχές, οι οποίες υποκρίνονται κρύβοντας άτσαλα τις πιο βαθιές τους επιθυμίες.

           

Η μοίρα ωστόσο έχει άλλα σχέδια για την Μοντέστα. Η ανάγκη για ζωή, για εξερεύνηση και κατανόηση του κόσμου που την περιβάλει καλλιεργούν εντός της μία ανεξήγητη δύναμη, η οποία διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στις αποφάσεις και στον τρόπο που δρα για να αποκτήσει αυτό που επιθυμεί. Έτσι, από την ασφυκτική αγκαλιά των μοναχών, που δεν της αφήνουν χώρο να αναπνεύσει, θα βρεθεί να διαχειρίζεται την περιουσία μίας ξεπεσμένης αριστοκρατικής οικογένειας.

           

Η Γκολιάρντα Σαπίεντσα συνθέτει ένα πληθωρικό μυθιστόρημα, μία τοιχογραφία μίας ολόκληρης εποχής, ξεκινώντας από τις αρχές του 1900 φτάνοντας στα μισά του 20ου αιώνα, με τον αναγνώστη να παρακολουθεί σκηνές από τη ζωή της Μοντέστα, ζωή η οποία από πολύ νωρίς στιγματίζεται ανεπανόρθωτα από τη βία, ενώ επηρεάζεται σαφώς και από τα κοινωνικο-πολιτικά τεκταινόμενα της εποχής, αφού βρισκόμαστε σε μία Σικελία που βράζει από αναταραχές, ενώ ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος βρίσκεται πολύ κοντά.

​

Η μεγάλη επιτυχία αυτού του μυθιστορήματος δεν είναι μόνο η περισσή γλαφυρότητα με την οποία η Σικελιανή συγγραφέας αναπαριστά μία ολόκληρη εποχή,  αλλά και το γεγονός ότι η Σαπίεντσα δημιουργεί μία αντιφατική και αινιγματική μυθιστορηματική ηρωίδα, μία ηρωίδα φιλήδονη, τυχοδιώκτρια, σκοτεινή, το alter ego της ίσως, η οποία διαβάζει, εξερευνά, ανακαλύπτει, αμφισβητεί, αποδέχεται και κατακρίνει, καπνίζει, αγαπά, ερωτεύεται, αντλεί ηδονή από άντρες και γυναίκες, κρύβει αριστερούς που διατρέχουν κίνδυνο, και γενικά αψηφά τις επιβολές της συντηρητικής και βαθιά θρησκόληπτης κοινωνίας της εποχής της. Πηγαίνει κόντρα στα στερεότυπα και τις κοινωνικές νόρμες που αφορούν την γυναίκα, την θέση της στη κοινωνία, καθώς και τους ρόλους του οποίους εκτελεί! Αποτελεί αδιαμφισβήτητα μία από τις πιο ενδιαφέρουσες γυναικείες μυθιστορηματικές φιγούρες της κλασικής πεζογραφίας! Μία φιγούρα άκρως γοητευτική που στον αναγνώστη θα προξενήσει μία πληθώρα αμφίθυμων συναισθημάτων, ο οποίος είτε θα την αγαπήσει, είτε θα την μισήσει, απόλυτα. Πέρα όμως από το συναισθηματικό αυτό κομμάτι που σχετίζεται με τη σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ του αναγνώστη και της ηρωίδας, αυτό που η δεύτερη διδάσκει στον πρώτο μέσα από τη στάση της και τον τρόπο που αντιμετωπίζει καθετί που συναντά στους δρόμους της ζωής της είναι  η αποδοχή του εσώτερου εαυτού, η κατανόηση της πιο βαθιάς και σκοτεινής πλευράς της ύπαρξης μας, γεγονός που επιφέρει μία ηθική ικανοποίηση και σίγουρα μία συναισθηματική πληρότητα. Αυτό λοιπόν σύμφωνα με την Μοντέστα και κατ' επέκταση με την ίδια την  Γκολιάρντα Σαπίεντσα η οποία έζησε μία αντισυμβατική ζωή, είναι η τέχνη της χαράς!