Ένας διαφορετικός τυμπανιστής

William Melvin Kelley 

Εκδόσεις Μεταίχμιο

Είναι σύνηθες στη λογοτεχνία, μυθιστορήματα για τα οποία έχει επέλθει η λήθη, να βρίσκονται ξανά στο προσκήνιο όταν ο συγγραφέας τους φεύγει από την ζωή, να ανακαλύπτονται εκ νέου από το αναγνωστικό κοινό και να λαμβάνουν την προσοχή και το ενδιαφέρον που τους αρμόζει. Ένα από αυτά τα μυθιστορήματα, το οποίο προσφάτως κυκλοφόρησε στα ελληνικά και τελευταία χρόνια έχει προκαλέσει ξανά το ενδιαφέρον της λογοτεχνικής κοινότητας, είναι το κλασικό μυθιστόρημα «Ένας διαφορετικός τυμπανιστής» του William Melvin Kelley. Πρόκειται για το πρωτόλειο έργο του Kelley, το οποίο αποτέλεσε ένα πολλά υποσχόμενο και ελπιδοφόρο λογοτεχνικό ντεμπούτο. Στα ελληνικά μεταφράστηκε εξαιρετικά από τον κύριο Γιώργο Ίκαρο Μπαμπασάκη για λογαριασμό των εκδόσεων Μεταίχμιο.         

O William Melvin Kelley ήταν ένας Αφροαμερικανός συγγραφέας που φυσικά όπως και όλοι οι Αφροαμερικανοί συγγραφείς τον απασχολούσε ιδιαίτερα το φαινόμενο του φυλετικού ρατσισμού, ένα θέμα διαχρονικό και πάντα επίκαιρο, το οποίο αποτελεί και τον κεντρικό θεματικό άξονα γύρω από τον οποίο περιστρέφεται η μυθιστορηματική του πλοκή. Βέβαια, ο τρόπος με τον οποίο προσεγγίζει τις φυλετικές διακρίσεις ο συγγραφέας σε σχέση με άλλους συγγραφείς που τους έχει απασχολήσει το συγκεκριμένο κοινωνικό φαινόμενο είναι αυτό που τον διαφοροποιεί και θα έλεγα ότι προσδίδει κάτι ξεχωριστό στο μυθιστόρημα του.      
 

Ο Kelley τοποθετεί τη δράση του βιβλίου του σε μία φανταστική πολιτεία του Αμερικανικού Νότου. Όλα ξεκινούν όταν ένας κάτοικος της πολιτείας ο Τάκερ Κάλιμπαν, που τον ακολουθεί ένας θρύλος που σχετίζεται με τους προγόνους του, θρύλος που με τον καιρό διευρύνθηκε και απέκτησε μυθικές διαστάσεις, ρίχνει αλάτι στη γη που έχει αγοράσει, θανατώνει τα ζωντανά που έχει στην ιδιοκτησία του και βάζει φωτιά στο σπίτι του, ενώ στην συνέχεια εγκαταλείπει μαζί με την σύζυγο και το μωρό παιδί τους, την πολιτεία στην οποία διέμενε για χρόνια.      Τα γεγονότα αυτά προκαλούν μία αλυσιδωτή αντίδραση, η οποία δίνει το έναυσμα και στους υπόλοιπους κατοίκους της πολιτείας, να την εγκαταλείψουν!  
 

Η ανεξήγητη αυτή φυγή του πληθυσμού διεγείρει τον προβληματισμό των λευκών κατοίκων, εξάπτει την περιέργεια τους και δημιουργεί μία πληθώρα αναπάντητων ερωτημάτων. Σταδιακά αυτοί που εγκαταλείπουν την πολιτεία πληθαίνουν, μέχρι που στο τέλος δεν μένει κανείς! Γεγονός που αποτελεί ένα ευφάνταστο και ταυτόχρονα συμβολικό τέχνασμα, την αξία του οποίου έρχεται να συμπληρώσει η επιλογή του συγγραφέα να μας αφηγηθεί την παρούσα «περίεργη» ιστορία μέσα από την οπτική των λευκών κατοίκων της πολιτείας. Έτσι, η σκυτάλη της αφήγησης εναλλάσσεται διαρκώς με τον αναγνώστη να παρακολουθεί την εξέλιξη της ιστορίας μέσα από πολλούς και διαφορετικούς μεταξύ τους αφηγητές, αφηγητές ποικίλων ηλικιών και μορφωτικού επιπέδου, με την αφηγηματική φωνή του κύριου Λίλαντ, ενός μικρού αγοριού να είναι αυτή που ξεχωρίζει για πολλούς λόγους, όπως η παιδική αφέλεια, ειλικρίνεια και ευαισθησία.
 

Ο συγγραφέας μέσα από την αφηγηματική αυτή πολυφωνία καταφέρνει να συνθέσει ένα ψηφιδωτό αφηγήσεων στο επίκεντρο των οποίων βρίσκονται οι αναμνήσεις των κατοίκων της περιοχής και το ιδιαίτερα σκληρό και σκοτεινό παρελθόν που τους συνδέει. Ο Kelley τοποθετεί προσεκτικά κάτω από τον συγγραφικό του φακό και εξετάζει διεξοδικά το φαινόμενο του ρατσισμού στην μετεμφυλιακή Αμερική χωρίς ίχνος συναισθηματισμού που να οδηγεί σε έξαρση της έντασης του δράματος, που ίσως να οδηγούσε επικίνδυνα το έργο αυτό στα όρια του μελό. Αντίθετα, θα έλεγα πως πίσω από τις λέξεις του Kelley διαφαίνεται μία τάση για αυτοσαρκασμό και λεπτή ειρωνεία, που αυτόματα κάνουν το μυθιστόρημα του να ξεχωρίζει έναντι άλλων μυθιστορημάτων αντίστοιχης θεματολογίας. Μέσα από τις αναπολήσεις του παρελθόντος και τις εξομολογήσεις των πολυάριθμων αφηγητών έρχονται στην επιφάνεια μνήμες που σχετίζονται με την εποχή που υπήρχαν ακόμη σκλάβοι. Την εποχή που απαγορεύονταν να εισέλθουν στα μαγαζιά των λευκών, να καθίσουν πλάι τους στο λεωφορείο. Την εποχή εκείνη που οι Αφροαμερικανοί δεν είχαν πρόσβαση σε αναφαίρετα και αυτονόητα πλέον ανθρώπινα δικαιώματα, όπως αυτό της μόρφωσης, της προσωπικής ελευθερίας, της ανάπτυξης διαπροσωπικών σχέσεων, καθώς και το δικαίωμα στην ελπίδα για μία καλύτερη ζωή!       
 

Ο Kelley με μία πρωτοφανή και ανεπιτήδευτη ειλικρίνεια, απελευθερωμένος από κάθε τάση για διδακτισμό, δημιουργεί ένα πολυδιάστατο μυθιστορηματικό έργο το οποίο ξεφεύγει από την πεπατημένη οδό μυθιστορημάτων αντίστοιχης θεματολογίας και δεν επικεντρώνεται αποκλειστικά στον φυλετικό ρατσισμό και την προβολή της σκληρής καθημερινότητας. Εξιστορώντας την ιστορία του μέσα από την αφηγηματική ματιά των ηρώων του, ο Kelley δεν αναλώνεται στο φαινόμενο του φυλετικού ρατσισμού, αλλά αντίθετα συμπληρωματικά αναφέρεται και σε άλλα κοινωνικά ζητήματα, όπως η θέση της γυναίκας, οι ταξικές ανισότητες, τα ιδεολογικά χάσματα, τα οποία συνυπάρχουν αρμονικά με τις αναφορές του συγγραφέα στις φυλετικές διακρίσεις, γεγονός που προσδίδει στο μυθιστορηματικό αυτό έργο το χαρακτηριστικό της οικουμενικότητας και της διαχρονικότητας, αφού αυτά τα ζητήματα μας απασχολούν μέχρι και σήμερα!     
 

Το «Ένας διαφορετικός τυμπανιστής» λοιπόν είναι ομολογουμένως ένα μυθιστόρημα που επάξια έχει κερδίσει τον τίτλο του κλασικού έργου και ευτυχώς μετά από τόσα χρόνια που κολυμπούσε στη λήθη, ίσως σε αυτό να οφείλεται και το γεγονός ότι ένας έγχρωμος συγγραφέας ύψωσε το αναστήματα του έναντι μίας συντηρητικής και βαθιά ρατσιστικής κοινωνίας και μίλησε για λογαριασμό του λευκού πληθυσμού της Αμερικής, κάτι για το οποίο το έργο του «καταδικάστηκε» κατά κάποιον τρόπο, αναδύθηκε ξανά στην επιφάνεια και τράβηξε το ενδιαφέρον όλης της αναγνωστικής κοινότητας.