«Η ανθρώπινη κωμωδία»

William Saroyan

Gutenberg

 

O William Saroyan ήταν ένας Αμερικανός συγγραφέας με αρμενική καταγωγή, βραβευμένος με Pulitzer και Όσκαρ σεναρίου, ο οποίος έγινε γνωστός κυρίως για τα θεατρικά του έργα, αλλά και τα διηγήματα του.

«Η ανθρώπινη κωμωδία» ξεκίνησε ως σενάριο που βραβεύτηκε με Όσκαρ, το οποίο αποτέλεσε το μυθιστορηματικό πρόπλασμα του Saroyan. Εμπνευσμένη από προσωπικά βιώματα η Ανθρώπινη Κωμωδία είναι ένα μυθιστόρημα που προσδίδει οικουμενικότητα στις αυτοβιογραφικές αναφορές του συγγραφέα, μετατρέποντας τες σε βιωμένες εμπειρίες. Είναι βιώματα, τα οποία οικειοποιείται τελικά κάθε αναγνώστης που θα επιλέξει να ταξιδέψει μέσα από το μυθιστόρημα στην Ίθακα της Καλιφόρνιας, κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, όπου τοποθετείται η χωροχρονική δράση του βιβλίου.

Ο αναγνώστης συναντά τον δεκατετράχρονο Όμηρο, ο οποίος λόγω των τραγικών καταστάσεων που πλήττουν τη ζωή της οικογένειάς του -ο πατέρας του πεθαίνει και ο μεγάλος του αδελφός, Μάρκους, βρίσκεται στον πόλεμο- γίνεται αποδέκτης όλων των οικογενειακών ευθυνών. Είναι αυτός που αναλαμβάνει τις ευθύνες του εκλιπόντος πατέρα και πρέπει να στηρίξει τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς του οικονομικά, τη μητέρα του, την αδερφή του, αλλά και τον μικρότερο αδερφό του, τον Οδυσσέα. Έτσι, ο Όμηρος θα εργαστεί τα απογεύματα ως ταχυδρόμος, μοιράζοντας κατά κύριο λόγω τηλεγραφήματα στις οικογένειες της Ίθακα, που αγωνιούν καθημερινά για την τύχη των παιδιών τους, μεταφέροντας ειδήσεις από τον πόλεμο!

Ο Όμηρος γίνεται συχνά προπομπός δυσάρεστων ειδήσεων! Μέσα στις μετρημένες λέξεις που απαρτίζουν ένα τηλεγράφημα, μεταφέρεται η είδηση του αναπότρεπτου θανάτου, ενός τετελεσμένου γεγονότος που ποτίζει με πίκρα και θλίψη εκείνους που μένουν πίσω. Οι λέξεις γίνονται σφαίρες που πληγώνουν βαθιά και δημιουργούν το τραύμα της απουσίας, ένα τραύμα που πονά και δεν επουλώνεται, που πάντα θα αιμορραγεί και θα κρατά ζωντανή την αίσθηση της έλλειψης! 

Ο Όμηρος λοιπόν, θέλοντας και μη, αναγκάζεται να ενηλικιωθεί πρόωρα, να εισχωρήσει στον «δύσπεπτο» για τα παιδικά του μάτια κόσμο των μεγάλων! Καταφέρνει ωστόσο να μην αλλοιώσει την παιδικότητά του. Συνεχίζει να παραμένει παιδί! Ένα παιδί δραστήριο, γεμάτο περιέργεια για τον κόσμο που τον περιβάλλει! Πηγαίνει στο σχολείο και στον κινηματογράφο, συναντά τους φίλους του, παίρνει μέρος σε αθλητικούς αγώνες, κάνει όνειρα, ελπίζει, ζει!

Παράλληλα με τις αφηγήσεις στο επίκεντρο των οποίων βρίσκεται ο Όμηρος, ο αναγνώστης παρακολουθεί και τις ευτράπελες περιπέτειες του μικρού Οδυσσέα, οι οποίες πέρα από την ανεμελιά και την παιχνιδιάρικη διάθεση που τις χαρακτηρίζουν, κουβαλούν και έμμεσα διδακτικά μηνύματα που μεταφέρονται στον αναγνώστη με αρκετά εύληπτο τρόπο! Μία από τις πιο ενδιαφέρουσες σκηνές του βιβλίου, η οποία κρύβει πολλούς συμβολισμούς είναι αυτή που διαδραματίζεται εντός του καταστήματος «Κυνηγετικών Ειδών Κόβινγκτον», επί της οδού Τουλέρι, όπου ο μικρός Οδυσσέας εγκλωβίζεται σε μία κυνηγετική παγίδα!

Το μυθιστόρημα του Saroyan αποτελεί ένα χαρακτηριστικό δείγμα του ανθρώπινου ρεαλισμού. Ο Αμερικανός συγγραφέας χωρίς καμία τάση για ωραιοποίηση ή άμβλυνση της αιχμηρότητας των γεγονότων, μεταφέρει στο χαρτί με περισσή ειλικρίνεια την καθημερινότητα των οικογενειών που μένουν πίσω. Η άσβεστη φλόγα της ελπίδας που σιγοκαίει και αντιμάχεται την απειλητική αίσθηση ενός αναπόφευκτου τέλους που δημιουργεί ο πόλεμος, αποτελούν μία μοίραια σύγκρουση που κατατρέχει τις σελίδες του μυθιστορήματος από την αρχή μέχρι το τέλος! Χαρά και λύπη παίρνουν, η μία από την άλλη τη σκυτάλη και κάπως έτσι προχωρά η ζωή των κατοίκων στην Ίθακα της Καλιφόρνιας!

Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα είναι η επιλογή των δευτερευόντων χαρακτήρων που παρελαύνουν από τις σελίδες του παρόντος μυθιστορήματος, η παρουσία των οποίων θα έλεγα πως λειτουργεί καταπραϋντικά για τον Όμηρο και τον Οδυσσέα! Από την Δεσποινίς Χικς και τον Κρις τον ψηλό, μέχρι τον Σπάνγκλερ και τον κύριο Γκρόγκαν, η ατόφια καλοσύνη αποτελεί το κύριο γνώρισμα! Οι ήρωες είναι άνθρωποι που κατανοούν, παρηγορούν, απαλύνουν τον πόνο, γεμίζουν τα κενά της απουσίας, φυτεύοντας και καλλιεργώντας την ελπίδα. Άνθρωποι που λειτουργούν ως φάροι και πλημμυρίζουν με φως το σκοτάδι που φέρει ο θάνατος και η απουσία!

Ολοκληρώνοντας, λοιπόν, ο Saroyan δημιουργεί ένα αμιγώς κοινωνικό μυθιστόρημα στο επίκεντρο του οποίου βρίσκονται οι ανθρώπινες σχέσεις, η διαχείριση της αίσθησης της απουσίας καθώς και ο νόστος! «Η ανθρώπινη κωμωδία» είναι ένα μυθιστόρημα γλυκόπικρο, πλούσιο σε αντιθέσεις, όπου το φως μάχεται με το σκοτάδι, ο θάνατος με τη ζωή! Ένα βιβλίο φαινομενικά ήσυχο, χωρίς εξάρσεις, ένα κείμενο υποδόριων νοημάτων, που τελικά οδηγεί σε μία ολέθρια συναισθηματική έκρηξη, η οποία θα λυγίσει και τον πιο σκληρό αναγνώστη! Το δεύτερο μυθιστόρημα της Aldina για φέτος, ήρθε για να αναδείξει τη σημαντικότητα αυτής της λογοτεχνικής σειράς. Αξίζει να το διαβάσετε! Η εξαιρετική μετάφραση είναι του κ. Νίκου Μάντη.