H Αστυνομία της μνήμης

Yoko Ogawa

Εκδόσεις Πατάκη

 

           

Η Yoko Ogawa αποτελεί μία από τις πιο δημοφιλείς συγγραφικές φιγούρες της Ιαπωνικής λογοτεχνίας στον Δυτικό Κοσμό. Πρόκειται για μία σημαντική δημιουργό με αξιοσημείωτο συγγραφικό έργο. Πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πατάκη το μυθιστόρημα της «Η αστυνομία της μνήμης» σε μετάφραση από τα αγγλικά της Χίλντα Παπαδημητρίου. Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα που παρότι γράφτηκε το 1994 μεταφράστηκε πρόσφατα στα αγγλικά μόλις το 2019, προσφέροντας έτσι στην Yoko Ogawa μία υποψηφιότητα για το βραβείο «International Booker»!

           

«Η αστυνομία της μνήμης» είναι κατά κύριο λόγο ένα δυστοπικό μυθιστόρημα, που λόγω της θεματολογίας του, αλλά και της πλοκής του, θα τολμούσα να του αποδώσω τον χαρακτηρισμό του υπαρξιακού θρίλερ. Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα άχρονο, το οποίο διαδραματίζεται σε έναν άγνωστο τόπο δίχως συντεταγμένες, κάπου στην Ιαπωνία, γεγονός που προσδίδει στο έργο της Ogawa διαχρονικότητα! Η έλλειψη συγκεκριμένων πληροφοριών που σχετίζονται με το χωροχρονικό πλαίσιο του βιβλίου, σε συνδυασμό με την εσκεμμένη ανωνυμία των μυθιστορηματικών ηρώων βοηθούν την Yoko Ogawa να καλλιεργήσει το στοιχείο της οικουμενικότητας και να επικοινωνήσει τους υπαρξιακούς προβληματισμούς της με τους αναγνώστες ανά τον κόσμο.

           

Σε ένα αχαρτογράφητο νησί, ο αναγνώστης συναντά την ανώνυμη ηρωίδα της Yoko Ogawa. Μία μεσήλικη γυναίκα, η οποία βιοπορίζεται μέσα από τη συγγραφή μυθιστορημάτων, ζώντας μόνη πια σε ένα νησί όπου με την πάροδο των χρόνων εξαφανίζονται διάφορα πράγματα. Πράγματα που χάνονται μέσα σε μία στιγμή και περνούν στη λήθη, με τους κατοίκους του νησιού να καλούνται να τα καταστρέψουν, να τα διαγράψουν από τη μνήμη τους, καθώς και να σβήσουν τις αναμνήσεις που τα αφορούν, ενώ παράλληλα πρέπει να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα της καθημερινότητάς τους, τα οποία διαρκώς ανατρέπονται. Υπαίτια είναι  η Αστυνομία της μνήμης, η οποία αποτελεί και την άρχουσα τάξη του νήσιου. Τι γίνεται όμως με εκείνους τους ανθρώπους, οι οποίοι αδυνατούν να ξεχάσουν; Καταφέρνουν να επιβιώσουν σε αυτό το φρικτό καθεστός;

           

Ανάμεσα στους ανθρώπους που αδυνατούν να ξεχάσουν είναι και η γλύπτρια μητέρα της πρωταγωνίστριας, η οποία είναι από τους πρώτους ανθρώπους που εξοντώνονται από την Αστυνομία της μνήμης. Έτσι, η πρωταγωνίστρια του βιβλίου θα μείνει από πολύ νωρίς μόνη, συντροφιά με τις λέξεις των μυθιστορημάτων της, καθώς και με την παρέα ενός γέρου οικογενειακού φίλου, ο οποίος ζει σε ένα εγκαταλελειμένο καράβι, κι ας έχουν κι αυτά εξαφανιστεί. Ο καιρός περνά. Ο κλοιός στενεύει. Η Αστυνομία της μνήμης βρίσκεται στο κατώπι εκείνων που έχουν καταφέρει να κρύψουν το ότι δεν έχουν σταματήσει να θυμούνται. Στα ίχνη της Αστυνομίας της μνήμης βρίσκεται και ο Ρ. , ο επιμελητής των βιβλίων της κεντρικής ηρωίδας, η οποία με την βοήθεια του γέρου θα προσπαθήσει να κρύψει τον επιμελητή της, κατασκευάζοντας ένα ιδιότυπο καταφύγιο, ένα κρυφό δωμάτιο που αιωρείται ανάμεσα στο ισόγειο και τον πρώτο όροφο του σπιτιού της ηρωίδας.

​

Η Yoko Ogawa με γραφή ρέουσα, ανεπιτήδευτη και μετρημένη, απαλλαγμένη από λογοτεχνικούς παροξυσμούς, διατηρεί μία θαυμαστή ισορροπία! Λυρική και άκρως περιγραφική στα σημεία που χρειάζεται, εσωτερική, ελλειπτική, υπαινικτική στα σημεία εκείνα που επιθυμεί να προσδώσει βάθος και να πυροδοτήσει τον προβληματισμό των αναγνωστών. Η Αστυνομία της μνήμης είναι ένα αλληγορικό μυθιστόρημα που χρήζει πολλαπλών αναγνώσεων και κάθε φορά ίσως να ερμηνεύεται διαφορετικά.

 

Με την πρώτη ανάγνωση εντοπίζουμε ένα από τα βασικά θέματα του βιβλίου που δεν είναι άλλο από την κατάπατηση του αναφαίρετου δικαιώματος του ανθρώπου για ελευθερία. Οι άνθρωποι του νησιού ζουν στον ασφυκτικό κλοιό, που έχει επιβάλλει ένα καθεστώς ολοκληρωτισμού! Ο φόβος, οι αμέτρητοι περιορισμοί καθώς και τα αναπάντητα ερωτήματα αναφορικά με όλα όσα συμβαίνουν αποτελούν αναπόσπαστα κομμάτια της καθημερινότητας των κατοίκων του νησιού, οι οποίοι απλά επιβιώνουν, ζώντας παθητικά! Η αναγκαστική απώλεια της μνήμης οδηγεί σταδιακά στην προσωπική αλλοτρίωση και σταδιακά στην ολοκληρωτική αποσύνθεση του εαυτού. Χαρακτηριστικό παράδειγμα των επιβολών της Αστυνομίας της μνήμης, που αποτελεί ίσως μία από τις πιο συγκλονιστικές σκηνές αυτού του μυθιστορημάτος, σκηνή που φέρνει στο μυαλό το φασιστικό καθεστώς του Χίτλερ, είναι η στιγμή που οι κάτοικοι του νησιού έχουν συγκεντρωθεί σε δημόσιο χώρο για να κάψουν τα μυθιστορήματα που έχουν στην κατοχή της, αφού έχει αποφασιστεί η εξαφάνιση τους από την Αστυνομία της μνήμης, η στιγμή που μία κάτοικος του νησιού που δεν έχει καταφέρει να ξεχάσει, τσακίζει από την πρωτοφανή αυτή μορφή βαρβαρότητας και ουρλιάζει μην αντέχοντας το θέαμα που αντικρίζει!

 

Παράλληλα μέσα από το μυθιστόρημα της η Ogawa προφανώς και αναφέρεται εκτενώς στη δύναμη της μνήμης και των αναμνήσεων, που αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του ανθρώπινου εαυτού. Είμαστε οι μνήμες μας. Μνήμες που είναι απόλυτα συνυφασμένες με τις ανθρώπινες αισθήσεις καθώς και με τα αντικείμενα που μας περιβάλουν. Οι αναμνήσεις μας μπορεί να αναβλύζουν από τον ήχο ενός μουσικού κουτιού, από ένα άγγιγμα, από τη γλυκιά γεύση μίας καραμέλας. Η καταστροφή όλων εκείνων των αντικειμένων που κατά κάποιον τρόπο συνθέτουν τις αναμνήσεις μας φαντάζει μονόδρομος για την Αστυνομία της μνήμης, με την λησμονιά αυτών να οδηγεί σιγά-σιγά στον απόλυτο κατακερματισμό του εαυτού!

 

Η Ogawa επικεντρώνεται ακόμη και στις ανθρώπινες σχέσεις, αφού μέσα από τον συγγραφικό φακό της εστιάζει τόσο στην σχέση της πρωταγωνίστριας με τον επιμελητή της, τον κύριο Ρ., όσο και στην σχέση της με τον γέρο που αποτελεί την μοναδική της οικογένεια πια. Η συγγραφέας εξετάζει τις ανθρώπινους δεσμούς και το πώς αυτοί αναπτύσσονται μέσα σε ένα τόσο αποπνικτικό περιβάλλον. Μέσα επίσης από τα χειρόγραφα της πρωταγωνίστριας -μην ξεχνάμε πως είναι συγγραφέας στο επάγγελμα- που κατέχουν τον δικό τους χώρο μέσα στο μυθιστόρημα, με μία δεύτερη ιστορία να εγκιβωτίζεται στην βασική πλοκή του έργου, η Ogawa θίγει μία ιδιοτύπη και παθογενή μορφή σχέσης, που διέπεται από την παντελή εξάρτηση της ηρωίδας!

 

Ολοκληρώνοντας, λοιπόν, η Αστυνομία της μνήμης της Yoko Ogawa είναι ένα εθιστικό υπαρξιακό θρίλερ που θα συγκλονίσει κάθε αναγνώστη με τη φρίκη και τη σκληρότητα που περικλείεται στις σελίδες του. Αξίζει να το διαβάσετε!

​

#κριτική #Γιάννης #Ζαραμπούκας #βιβλίο #Πατάκης 

#H_Αστυνομία_της_μνήμης #YokoOgawa

​

​