Η προσευχή του αηδονιού - Τάχα Χουσεΐν | Gutenberg - Γιώργος & Κώστας Δαρδανός
Ο Τάχα Χουσεΐν αποτελεί μία από τις σημαντικότερες μορφές της αιγυπτιακής και γενικότερα αραβόφωνης λογοτεχνίας. Παρά την επίκτητη αναπηρία στην αίσθηση της όρασης, ο Τάχα Χουσεΐν κατάφερε να ξεπεράσει κάθε εμπόδιο, να σπουδάσει, να διαπρέψει, να παραγάγει αξιοσημείωτο λογοτεχνικό και δοκιμιακό έργο, και να αποκτήσει μία παντοτινή θέση στο αραβόφωνο λογοτεχνικό στερέωμα. Για πρώτη φορά, μεταφράστηκε κάποιο από τα έργα του στα ελληνικά, και συγκεκριμένα «Η ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΤΟΥ ΑΗΔΟΝΙΟΥ», χάρις στις εκδόσεις Gutenberg και τη μεταφράστρια-συγγραφέα Πέρσα Κουμούτση, ενώ αναμένεται επίσης να κυκλοφορήσει το αυτοβιογραφικό του έργο «ΗΜΕΡΕΣ».
Πρόκειται για ένα σύντομο και περιεκτικό μυθιστόρημα, που αριθμεί σχεδόν διακόσιες σελίδες, στο επίκεντρο του οποίου βρίσκεται η γυναίκα και η θέση της στην Αίγυπτο, την εποχή του 1930. Με αφορμή τον βίαιο θάνατο του πατέρα της, η πρωταγωνίστρια του βιβλίου, η Άμνα, αναγκάζεται να εγκαταλείψει το χωριό στο οποίο διέμενε μαζί με την οικογένεια της. Από την μία μέρα, στην άλλη, η Άμνα μαζί με την αγράμματη μητέρα της, τη Ζάχρα και την αδερφή της, τη Χανάντι, θα βρεθούν στο δρόμο. Θα διανύσουν αμέτρητα χιλιόμετρα, θα περιπλανηθούν στην αφιλόξενη αιγυπτιακή ύπαιθρο, καταλήγοντας σε ένα χωριό, όπου θα χωρίσουν, για να ενταχθούν στο υπηρετικό προσωπικό των ευυπόληπτων κατοίκων του χωριού.
Κατά τη διάρκεια της παραμονής τους σε αυτό το χωριό, οι τρεις γυναίκες θα έρθουν αντιμέτωπες με μία άλλη πλευρά της Αιγύπτου, πιο φωτεινή κι εκλεπτυσμένη. Μία πλευρά της χώρας, που προσπαθεί μέσα από πλήθος τρόπων να εκσυγχρονιστεί, και να βαδίσει στη διαδρομή που χάραξαν τα μεγάλα αστικά κέντρα. Μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα της παραμονής τους στο χωριό, η Άμνα θα σταθεί η τυχερότερη όλων, μιας και θα ανακαλύψει τη μαγεία της μάθησης και τη γοητεία της γνώσης, πλάι στην οικογένεια που υπηρετεί. Το γεγονός αυτό θα πυροδοτήσει την ανάγκη της πρωταγωνίστριας να ξεφύγει από την προδιαγεγραμμένη της μοίρα, να γνωρίσει νέους κόσμους, κόσμους που θα καταφέρει να ξεκλειδώσει χρησιμοποιώντας τη γνώση που αποκτά στο πλευρό της κόρης της οικογένειας που υπηρετεί, ως κλειδί.
Η Άμνα θα καταφέρει να προσαρμοστεί και να αφομοιωθεί πλήρως στο νέο της περιβάλλον, ενώ θα αρχίσει να αισθάνεται ξένη ως προς τη μητέρα και την αδερφή της, γεγονός που θα γεννήσει μέσα της μία αποστροφή για τον τρόπο με τον οποίο ζούσε μέχρι στιγμής. Ένα «αμάρτημα» ωστόσο, που διαπράττει η αφελής και ρομαντική ίσως αδερφή της Άμνα, η Χανάντι, θα γίνει η αφορμή για να γκρεμιστεί κάθε ισορροπία που χαρακτήριζε μέχρι πρότινος τη νέα καθημερινότητα των τριών αυτών γυναικών. Στα ξαφνικά, θα βρεθούν για ακόμα μία φορά στο δρόμο, να περιπλανώνται στην έρημο της Αιγύπτου προσπαθώντας να ξεφύγουν από την καταστροφή, στην οποία οδηγήθηκε ξανά η οικογένεια τους. Τα δυσάρεστα γεγονότα που ακολουθούν, φέρουν και τραγικές συνέπειες. Συνέπειες που πλήττουν ανεπανόρθωτα τις τρεις αυτές γυναίκες, ενώ δημιουργούν στην Άμνα, την κεντρική ηρωίδα αυτού του βιβλίου την ακόρεστη δίψα για εκδίκηση...
Ο Τάχα Χουσεΐν δημιουργεί ένα ανθρωποκεντρικό μυθιστόρημα, μέσα από το οποίο εστιάζει στη γυναίκα και τους ρόλους που ασκεί, ρόλους που συνθέτουν την κοινωνική της θέση, η οποία «εξετάζεται» μέσα από το συγγραφικό πρίσμα του Χουσεΐν. Ουσιαστικά οι τρεις γυναίκες που πρωταγωνιστούν στην Προσευχή του Αηδονιού, παραχωρούν στον Αιγύπτιο συγγραφέα μία ευκαιρία πρώτης τάξεως για να ρίξει φως και να αναδείξει τη θέση και τον τρόπο ζωής των γυναικών τη δεκαετία του '30 με '40 στην αιγυπτιακή κοινωνία. Η θέση βέβαια, καθώς και ο τρόπος ζωής συνδέονταν άρρηκτα με την καταγωγή και την κοινωνική διαστρωμάτωση, η οποία διαδραμάτιζε φυσικά καθοριστικό ρόλο στις ευκαιρίες που δίνονταν τότε στις γυναίκες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η περίπτωση της κεντρικής ηρωίδας του βιβλίου, της Άμνα, η οποία μέχρι να εργαστεί ως εσώκλειστη υπηρέτρια δεν γνώριζε την έννοια της μάθησης και τη δύναμη που προσφέρει η κατάκτηση της γνώσης!
Στο μυθιστόρημα που συνθέτει ο Χουσεΐν εντοπίζονται αρκετά και ενδιαφέροντα δίπολα, δίπολα που δίνουν άπλετη τροφή για σκέψη και προβληματισμό. Αρχικά, ένα από τα δίπολα που σχηματίζονται στις σελίδες του παρόντος μυθιστορήματος συνδέεται με τα δύο πρόσωπα που εμφανίζει η χώρα, στην οποία εκτυλίσσεται η πλοκή του έργου. Πρόσωπα που συγκεντρώνουν αμέριστο ενδιαφέρον, και παρουσιάζονται δίχως τάσεις υπερβολής από τον συγγραφέα, με τρόπο ρεαλιστικό κι απόλυτα ισορροπημένο, δημιουργώντας μία αδιαμφισβήτητη αληθοφάνεια. Από την μία πλευρά έχουμε την Αίγυπτο της υπαίθρου. Σκληρή, σκοτεινή, δέσμια απαρχαιωμένων αξιών και αντιλήψεων, με τη γυναίκα να αντιμετωπίζεται απαξιωτικά και να ασφυκτιά εντός μίας ανδροκρατούμενης και φανερά άδικης ως προς τη θέση και τα δικαιώματα αυτής, κοινωνία. Από την άλλη πλευρά υπάρχει η πιο φωτεινή πλευρά της Αιγύπτου. Εκείνη που προσπαθεί να τινάξει από πάνω της τις σκόνες του παρελθόντος, να σπάσει τα δεσμά των απαρχαιωμένων αντιλήψεων, να εκσυγχρονιστεί και να οδηγηθεί σε μία κατάσταση συνεχούς προόδου.
Ένα ακόμη δίπολο που μπορεί να διακρίνει κανείς στις σελίδες αυτού του βιβλίου έχει να κάνει με την έννοια του δίκιου και του άδικου, καθώς και την απόδοση δικαιοσύνης. Το σύνηθες αυτό δίπολο, που εντοπίζει κανείς σε κλασικά έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, είναι αυτό που προσδίδει στο μυθιστόρημα του Χουσεΐν διαχρονικό χαρακτήρα και το αναγάγει σε έργο ηθικοπλαστικού χαρακτήρα. Μέσα από τα δεινά τα οποία πλήττουν την οικογένεια της Άμνα και το ηθικό τέλμα στο οποίο θα βρεθεί λόγω της άσβεστης δίψας για εκδίκηση, αλλά και μίας νέας συναισθηματικής ανάγκης που θα γεννηθεί μέσα της, ο αναγνώστης θα κλιθεί να διανύσει μία διαδρομή διάσπαρτη με έντονους προβληματισμούς. Διαδρομή με τελικό προορισμό μία άλλου τύπου λύτρωση από την αναμενόμενη.
Ακόμα, ένα άλλο στοιχείο που προσδίδει ένα επιπρόσθετο ενδιαφέρον στο μυθιστόρημα του Χουσεΐν, στοιχείο που ευθύνεται και για τον τίτλο του έργου, είναι η παρουσία του αηδονιού, το οποίο πρωταγωνιστεί μέσω της φυσικής του απουσίας εντός του λογοτεχνικού αυτού έργου, κάνοντας αισθητή την παρουσία του, αποκλειστικά μέσα απ' το αρμονικό του κελάηδισμα, κελάηδισμα που αποτελεί την παρηγοριά και το απάγκιο της κεντρικής ηρωίδας του βιβλίου, σε ώρες δύσκολες για εκείνη! Η απουσία του αηδονιού, παρά το γεγονός ότι η πρωταγωνίστρια του έργου το επικαλείται αρκετές φορές, θα λέγαμε πως αποτελεί ένα μέσο που υπογραμμίζει με τρόπο ξεκάθαρο τη μοναξιά την οποία αισθάνεται η Άμνα, την αποξένωση της από τη μητέρα και την αδερφή της, καθώς και την έλλειψη επικοινωνίας και ισχυρών διαπροσωπικών σχέσεων, που χαρακτηρίζουν την καθημερινότητα της.
Ολοκληρώνοντας, λοιπόν, η ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΤΟΥ ΑΗΔΟΝΙΟΥ είναι ένα λογοτεχνικό έργο, με διαχρονικό χαρακτήρα, που καταφέρνει μέσα από την απλότητα που το διέπει, να πυροδοτήσει την γέννηση σύνθετων σκέψεων και προβληματισμών αναφορικά με το αίσθημα δικαιοσύνη, αλλά και τη θέση και τις ελευθερίες που ίσως συνεπάγεται αυτή των γυναικών μιας άλλης εποχής.
