Το φωτάκι - Αντόνιο Μορέσκο | Εκδόσεις Καστανιώτη

 

«Το φωτάκι» αποτελεί το πρώτο μυθιστόρημα του Ιταλού συγγραφέα Αντόνιο Μορέσκο, που μεταφράζεται στα ελληνικά. Η μετάφραση του έργου ανήκει στην κυρία Μαρία Φραγκούλη, ενώ η έκδοση του παρόντος μυθιστορήματος, οφείλεται στις εκδόσεις Καστανιώτη. Ο Αντόνιο Μορέσκο είναι ένας απ’ τις σημαντικότερους Ιταλούς πεζογράφους της σύγχρονης εποχής, και συγκεντρώνει αμέριστο ενδιαφέρον τόσο ως πολυσχιδής προσωπικότητα, όσο και ως δημιουργός, μιας και έχει ζήσει μία πολυτάραχη ζωή, ενώ έχει ένα τεράστιο συγγραφικό έργο, αφού έχει δημοσιεύσει τουλάχιστον τριάντα βιβλία.

«Το φωτάκι» νομίζω ότι αποτελεί μία επιτυχής επιλογή των εκδόσεων Καστανιώτη, ώστε να συστήσουν στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό τη συγγραφική φιγούρα του Ιταλού δημιουργού. Κι αυτό γιατί «Το φωτάκι» παρότι είναι ένα μικρό σε όγκο, αλλά και περιεκτικό σε αριθμό λέξεων μυθιστόρημα, κρύβει ένα απύθμενο εσωτερικό βάθος, αφού αποτελεί ένα καθαρόαιμο μυθιστόρημα υπαρξιακού περιεχομένου.

Ειδικότερα, στο Φωτάκι, ο αναγνώστης συναντά τον ανώνυμο και μεσήλικα πρωταγωνιστή του έργου, ο οποίος έχει επιλέξει να απομονωθεί και να περάσει το  υπόλοιπο της ζωής του σε ένα ερειπωμένο ορεινό χωριό της ιταλικής υπαίθρου. Η μόνη επαφή που έχει με τους ανθρώπους, είναι όταν αναγκάζεται να επισκεφθεί το κοντινότερο χωριό, ώστε να ανανεώσει τις προμήθειες του σε τρόφιμα και είδη πρώτης ανάγκης, ανθρώπους με τους οποίους είναι πάντα φειδωλός.

Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο έρημο αυτό χωριό, και ειδικότερα όταν βραδιάζει, ο πρωταγωνιστής του βιβλίου, θα παρατηρήσει ότι στην απέναντι πλαγιά, κάπου ανάμεσα στην πυκνή βλάστηση, ανάβει ένα φωτάκι. Το γεγονός αυτό εμφανίζει μία περιοδικότητα, η οποία διεγείρει την περιέργεια του κεντρικού ήρωα. Κατάσταση η οποία τον οδηγεί μετά από πολλή σκέψη, στην απόφαση να ταξιδέψει μέχρι εκείνο το σημείο και να ανακαλύψει τι βρίσκεται απέναντι του.

Όταν βρίσκει το κουράγιο και τη ψυχική δύναμη γι’ αυτή την ανακάλυψη, ο ήρωας του Μορέσκο κάνει το ταξίδι. Στην απέναντι πλευρά τον περιμένει μία αναπάντεχη έκπληξη, όταν διαπιστώνει τελικά πως το φωτάκι ανάβει κάθε βράδυ από τα χέρια ενός μικρού παιδιού, που ζει μόνο του, μες στο δάσος.

Ο Αντόνιο Μορέσκο δημιουργεί ένα σύντομο και αινιγματικό μυθιστόρημα, ένα μυθιστόρημα βαθιά συμβολικό, με έντονο εξομολογητικό χαρακτήρα, αφού η αφήγηση πραγματοποιείται σε α’ ενικό πρόσωπο. Ένα μυθιστόρημα περιγραφικό, με λίγους διαλόγους, που αποτελούν ίσως και το κλειδί της υπόθεσης, ένα μυθιστόρημα πλούσιο σε αντιθέσεις και γλαφυρές εικόνες.

Από τη μία πλευρά έχουμε τις εικόνες που συνθέτει ο συγγραφέας για τη Φύση. Εικόνες σπαρταριστές, όπου η Φύση, και συγκεκριμένα το κομμάτι της χλωρίδας πραγματικά οργιάζει. Δέντρα, θάμνοι, ρίζες, κι αγριόχορτα καταπράσινα, σφύζουν από ζωή, και σιγά-σιγά εξαπλώνονται, καλύπτοντας σχεδόν τα πάντα. Από την άλλη όμως, έχουμε τη φθορά της ύλης. Σπίτια, αντικείμενα, ολόκληρα χωριά παρακμάζουν. Ερημώνουν. Το χέρι του χρόνου αναπόδραστο, αφήνει ανεξίτηλα αποτυπώματα. Εκτός βέβαια από την άψυχη ύλη που φθείρεται, έχουμε και την έμψυχη, αυτή των ανθρώπων, που βιώνει μία αντίστοιχη κατάσταση, καθώς και κάποια από τα ζώα, που παρουσιάζονται σποραδικά στις σελίδες του έργου.

Κάθε άνθρωπος που συναντά ο πρωταγωνιστής, παρατηρεί κανείς, πως εμφανίζει κάποια σημάδια ενός ανθρώπου νεκρού, που η ζωή έχει διαρρεύσει από μέσα του, αφήνοντας πίσω ένα οκνηρό ανθρώπινο σαρκίο, που απλά παραπαίει. Ταυτόχρονα, και κάποια  ζώα που συναντά ο ήρωας εμφανίζουν μία νεκρική όψη.

Εκτός από τις έντονες αυτές εικόνες και το δίπολο που δημιουργείται μεταξύ αυτών, που γίνονται η αφορμή για τον συγγραφέα, ώστε να μιλήσει για το διαχρονικό ζήτημα του θανάτου, που θα λέγαμε πως αποτελεί τον κεντρικό θεματικό πυλώνα του μυθιστορήματος του, ο δημιουργός επιλέγει να θίξει κι άλλα ζητήματα όπως είναι η μοναξιά, ο χρόνος και η φθορά.

Μεγάλο ενδιαφέρον στις σελίδες του παρόντος βιβλίο, εμφανίζει και η μυστήρια παρουσία του μικρού αγοριού, που συναντά ο πρωταγωνιστής του έργου. Ο χαρακτήρας αυτός είναι αρκετά διφορούμενος, δημιουργεί πολλά ερωτήματα, ενώ προσδίδει στο βιβλίο του Μορέσκο ένα ιδιαίτερο σασπένς, που κλιμακώνεται όσο ο αναγνώστης οδεύει προς το τέλος της ανάγνωσης.

Το φωτάκι αποτελεί ένα μυθιστόρημα που βρίθει συμβολισμών, όπως τα χελιδόνια κι οι πυγολαμπίδες που συναντά ο πρωταγωνιστής, και ακροβατεί μεταξύ μίας ρεαλιστικής πραγματικότητας και ενός γκροτέσκου ονείρου. Τα όρια μεταξύ αυτών είναι τόσο συγκεχυμένα, που αφήνεται ελεύθερος ο αναγνώστης να εξάγει τα δικά του συμπεράσματα, αφού ολοκληρώσει την ανάγνωση του βιβλίου. Σε αυτό βοηθούν και τα πολυάριθμα διφορούμενα στοιχεία, που βρίσκονται διάσπαρτα στο κείμενο. Στοιχεία που ο συγγραφέας τοποθετεί με έξυπνο τρόπο, στοιχεία που εντοπίζει και ξεκλειδώνει νοηματικά ο αναγνώστης κατά τη διάρκεια της δεύτερης και τρίτης ανάγνωσης του έργου.

Διαβάζοντας, το φωτάκι του Μορέσκο, κατέληξα στο συμπέρασμα ότι ο πρωταγωνιστής του έργου, ακροβατεί μεταξύ ζωής και θανάτου, στο μεταίχμιο της ύπαρξης, αφού έχει αποφασίσει να δώσει ο ίδιος τέλος στη ζωή του, γεγονός που καταδεικνύεται ξεκάθαρα μέσα από μικρές λεπτομέρειες που έντεχνα εντάσσει στο κείμενο του ο δημιουργός. Στοιχεία που φλερτάρουν με την ιδέα της αυτοκτονίας και είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τον θάνατο. Μέσα σε όλο αυτό, το φωτάκι συμβολίζει στα δικά μου μάτια, τη διαδικασία της μετάβασης στην άλλη πλευρά, όπου τον περιμένει μία αναπάντεχη έκπληξη.

Μία έκπληξη που θα έλεγα ότι η αποκάλυψη της είναι τουλάχιστον σπαρακτική, και οδηγεί στο συμπέρασμα πως τελικά υπάρχουν πολλοί άνθρωποι ανάμεσα μας, οι οποίοι χρειάστηκε να αυτοκτονήσουν λόγω «περιβαλλοντικών» συνθηκών, σε πολύ νεαρή ηλικία, για να καταφέρουν να επιβιώσουν. Ίσως να ανήκουμε κι εμείς σε αυτή την κατηγορία ανθρώπων. Σίγουρα, μετά απ’ την ανάγνωση αυτού του βιβλίου, θα πυροδοτηθούν πολλές σκέψεις ενδοσκοπικού χαρακτήρα, που συνδέονται με τα συμπεράσματα αυτά.

Ολοκληρώνοντας, λοιπόν, Το φωτάκι του Ιταλού Αντόνιο Μορέσκο είναι ένα μυθιστόρημα διττής φύσεως, πλούσιο σε αινίγματα, που πρέπει να λύσει ο αναγνώστης κάθε φορά, ώστε να οδηγηθεί στα δικά του προσωπικά συμπεράσματα. Είναι ένα βιβλίο που αξίζει να διαβάσει κανείς όχι μία, αλλά πολλές φορές, και πάντα θα ανακαλύπτει κάτι νέο, που σίγουρα θα οδηγεί τη σκέψη σε διαφορετικά μονοπάτια προβληματισμού, σε σχέση με την προηγούμενη φορά.