Αναγνωστικός Απολογισμός: 5 μυθιστορήματα που ξεχώρισα
Ακόμα μία αναγνωστική χρονιά οδεύει προς τη δύση της. Μία χρονιά πλούσια σε εξαιρετικά ενδιαφέρουσες εκδόσεις τόσο ελληνικής, όσο και ξένης πεζογραφίας. Έχοντας διαβάσει σχεδόν 70 βιβλία, νομίζω πως ήρθε η στιγμή, λίγο πριν αλλάξει ο χρόνος, να επιλέξω τα πέντε εκείνα μυθιστορήματα που ξεχώρισα. Πέντε μυθιστορήματα που φυσικά, αποτελούν και τις προτάσεις μου για πρωτοχρονιάτικο δώρο, μιας και πιστεύω πως τα βιβλία είναι η καλύτερη επιλογή που μπορούμε να κάνουμε αυτές τις γιορτινές μέρες, για να δώσουμε στους αγαπημένους μας το ερέθισμα εκείνο, που θα πυροδοτήσει ίσως το ενδιαφέρον τους για τη λογοτεχνία και την εξερεύνηση της.
Αρχικά θα ήθελα να αναφερθώ σε ένα μυθιστόρημα με προέλευση από τη γειτονική Ιταλία, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, σε μετάφραση της ασταμάτητης και παραγωγικής Δήμητρας Δότση, το πρώτο μυθιστόρημα του Ιταλού διηγηματογράφου Lucca Ricci, Το φθινόπωρο. Πρόκειται για ένα μικρό σε έκταση μυθιστόρημα, που καταπιάνεται με την απομάγευση του έρωτα, ενός συναισθήματος, που αποδυναμώνεται στο πέρασμα του χρόνου, λόγω της καθημερινής τριβής. Γεγονός μέσω του οποίου ο συγγραφέας καταφέρνει να αναδείξει τον πεπερασμένο χαρακτήρα αυτό του συναισθήματος. Διαβάζοντας το Φθινόπωρο, ο αναγνώστης θα ξεχωρίσει την τραγική φιγούρα του ανώνυμου πρωταγωνιστή, με τον οποίο ίσως και να ταυτιστεί. Ένας μυθιστορηματικός ήρωας, που εφευρίσκει ασυνείδητα τρόπους για να απεγκλωβιστεί απ’ τη ρουτίνα της καθημερινότητας του. Ένας ήρωας ηττημένος και αποτυχημένος στη ζωή, ο οποίος χτίζει μία παράλληλη, σκοτεινή καθημερινότητα που λειτουργεί ως οξυγόνο για τον ίδιο, καθημερινότητα όμως, που αργά και αθόρυβα τον σκοτώνει, οδηγώντας τον τελικά σε ένα τραγικό τέλος.
Όσοι με παρακολουθούν, γνωρίζουν την αγάπη και τον απέραντο θαυμασμό που τρέφω για την Καναδή συγγραφέα Margaret Atwood, μία συγγραφική φιγούρα πολυσχιδή και πολυπαραγωγική, που εδώ και δεκαετίας ξεχωρίζει για τη διορατικότητα, αλλά και για τον τρόπο που επιλέγει να θίξει διαχρονικά κοινωνικά ζητήματα, που απασχολούν τον άνθρωπο. Δεν θα μπορούσα λοιπόν να μην αναφερθώ στην επανέκδοση του μυθιστορήματος της «Η άλλη Γκρέις», επανέκδοση που φέρει τη σφραγίδα του μεταφραστή Αύγουστου Κορτώ, για χάρη των εκδόσεων Ψυχογιός, στο δυναμικό των οποίων ανήκει τα τελευταία χρόνια η συγγραφέας. Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα εποχής, βασισμένο στην αληθινή ιστορία μίας Ιρλανδής οικονομικής μετανάστριας, την οποία βαραίνουν κατηγορίες για τον φόνο του αφεντικού και της οικονόμου του σπιτιού, στο οποίο και εργαζόταν. Μέσα από την ιστορία της Γκρέις, η Μάργκαρετ Άτγουντ δράττεται της ευκαιρίας να τοποθετήσει στο μικροσκόπιο της τις κοινωνίες του 19ου αιώνα, και μέσω της ηρωίδας της να ασκήσει κριτική, πάντα με τον δικό της ξεχωριστό τρόπο, τρόπο λεπτό και ειρωνικό, στην πατριαρχία. Η συγγραφέας μέσα από τη μυθιστορηματική της ηρωίδα προσπαθεί και καταφέρνει να αναδείξει την κοινωνική υποβίβαση που βίωνε κάποτε η γυναίκα, η οποία ούσα εγκλωβισμένη σε μία πληθώρα “πρέπει” και “μη” διαδραμάτιζε συγκεκριμένους ρόλους στην καθημερινότητα της, ρόλους με αμέτρητους περιορισμούς, ζώντας πάντα στη σκιά των ανδρών.
Φεύγοντας απ’ την Αμερική και τις πατριαρχικές κοινωνίες του 19ου αιώνα, ταξίδεψα στην Αίγυπτο της δεκαετίας του ’30, μέσα απ’ το πρώτο που μεταφράστηκε στα ελληνικά, μυθιστόρημα του Τάχα Χουσεΐν, μία από τις σημαντικότερες μορφές της αιγυπτιακής και γενικότερα αραβόφωνης λογοτεχνίας. Η προσευχή του αηδονιού κυκλοφόρησε στη σειρά Aldina των εκδόσεων Gutenberg, σε μετάφραση της συγγραφέως-μεταφράστριας Πέρσας Κουμούτση. Ο Τάχα Χουσεΐν υπογράφει ένα ανθρωποκεντρικό μυθιστόρημα, που επικεντρώνεται στη γυναίκα και τους ρόλους που ασκεί, ρόλους που συνθέτουν την κοινωνική της θέση, ρόλους που ο ίδιος εξετάζει μέσα απ’ το συγγραφικό του πρίσμα. Τρεις γυναίκες πρωταγωνιστούν στο έργο του Αιγύπτιου συγγραφέα, τρεις γυναίκες μέσα απ’ την παρουσία των οποίων, ο συγγραφέας ρίχνει φως στην αιγυπτιακή κοινωνία της δεκαετίας του ’30, ενώ ταυτόχρονα αναδεικνύει τον καθοριστικό ρόλο, που διαδραματίζει η κοινωνική θέση σε συνδυασμό με την καταγωγή και την κοινωνική διαστρωμάτωση, όσον αφορά τη διαμόρφωση του τρόπου ζωής, αλλά και στις ευκαιρίες που δίνονται στους ανθρώπους και ειδικότερα στις γυναίκες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η περίπτωση της κεντρικής ηρωίδας του βιβλίου, της Άμνα, η οποία μέχρι να εργαστεί ως εσώκλειστη υπηρέτρια δεν γνώριζε την έννοια της μάθησης και τη δύναμη που προσφέρει η κατάκτηση της γνώσης!
Ακόμα ένα απ’ τα μυθιστορήματα που ξεχώρισα φέτος προέρχεται συμπτωματικά και αυτό απ’ τη γειτονική προς εμάς χώρα, την Ιταλία. Πρόκειται για ένα μικρό σε όγκο σελίδων μυθιστορηματικό έργο, μα τεράστιο σε εσωτερικό βάθος, μιας και το περιεχόμενο του είναι κατά κύριο λόγο υπαρξιακό. Αναφέρομαι στο Φωτάκι του Αντόνιο Μορέσκο, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη, εξαιρετικά μεταφρασμένο από τη Μαρία Φραγκούλη. Στο Φωτάκι, ο πολυγραφότατος, έχει δημοσιεύσει περισσότερα από τριάντα βιβλία, και πολυσχιδής Ιταλός συγγραφέας καταπιάνεται με έννοιες όπως ο θάνατος και η ζωή, ενώ μέσα απ’ την ιστορία του βασικού του ήρωα αναφέρεται στην καμπυλότητα του χρόνου, στα δυσδιάκριτα όρια μεταξύ των δύο αυτών εννοιών, και κατ’ επέκταση κόσμων, με τον πρωταγωνιστή του έργου να μετεωρίζεται ανάμεσα στο φως των ζωντανών και το σκοτάδι των νεκρών, παγιδευμένος σε έναν φαύλο κύκλο αναπάντητων ερωτημάτων.
Το πέμπτο τέλος μυθιστόρημα που ξεχώρισα, κι αποτέλεσε για έμενα την αναγνωστική έκπληξη της χρονιάς, μιας και αυτή ήταν η πρώτη μου επαφή με τον συγγραφέα του βιβλίου, ήταν το Κουαρτέτο του Χάρλεμ, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πόλις, σε μετάφραση του Χρήστου Οικονόμου. Πρόκειται για το τελευταίο μυθιστόρημα του σπουδαίου και σχεδόν κλασικού πια συγγραφέα Τζέιμς Μπόλντουιν. Ένα μυθιστόρημα σπαρακτικό, βαθιά ανθρώπινο και τρυφερό, η ιστορία του οποίου ξετυλίγεται με αφορμή το δυσβάσταχτο γεγονός ενός θανάτου. Ο αφηγητής του συγγραφέα με άκρως εξομολογητική διάθεση προσπαθεί να συνθέσει το πορτραίτο του νεκρού του αδερφού, σε μία απέλπιδα προσπάθεια συμφιλίωσης με τον θάνατο του. Μέσα απ’ την λεπτομερή αυτή αφήγηση αναβιώνονται οι δεκαετίες του ’40 και ’50, με τον συγγραφέα να βρίσκει προσοδοφόρο έδαφος για να θίξει θέματα όπως ο ρατσισμός, η ομοφοβία, και οι φυλετικές διακρίσεις.
Ολοκληρώνοντας, λοιπόν, το 2019 ήταν μία έντονα παραγωγική χρονιά όσον αφορά τον εκδοτικό τομέα. Μία χρονιά που χάρισε σε όλους εμάς τους φανατικούς αναγνώστες πολλές ευχάριστες στιγμές διαβάσματος. Προσωπικά, είχα τη χαρά να διαβάσω εξαιρετικά δείγματα ατόφιας λογοτεχνίας, με την ξένη πεζογραφία να υπερτερεί στις προτιμήσεις μου. Δυσκολεύτηκα αρκετά να καταλήξω σε αυτά τα πέντε μυθιστορήματα, χωρίς βέβαια να ακυρώνω τις υπόλοιπες αναγνωστικές μου επιλογές, και πιστεύω πως αποτελούν πέντε μυθιστορήματα που αξίζει όσοι διαβάζετε αυτή τη στιγμή το παρόν κείμενο να τα αναζητήσετε. Να τα εντάξετε στη συλλογή σας και να αφεθείτε ολοκληρωτικά στις λέξεις τους, για να σας ταξιδέψουν!
