«2-5 Μετά Μεσημβρία» - Κυριάκος Δημητρίου | Eκδόσεις Σμίλη

 

​

Η επιλογή του τίτλου, «2-5 Μετά μεσημβρία» παραπέμπει σε μια δράση σε ένα χωρόχρονο που καταλήγει να είναι μια αναγνωστική απόλαυση στους νοερούς κύκλους του ήρωα με τον οποίο μπορούμε να ταυτιστούμε καθ’ ολοκληρία ή τουλάχιστον ν’ αναγνωρίσουμε τους χαμένους εαυτούς μας στην πορεία της ζωής μας. Πρόκειται για μια νουβέλα που πραγματεύεται τον χρόνο από μια καινούρια προοπτική, ανοίγοντας τον δρόμο για πολλές ερμηνείες που, εκτός από τη λογοτεχνία, συνομιλούν με επιστημονικά πεδία, όπως η φιλοσοφία και η φυσική. Το λογοτεχνικό υπέδαφος είναι πλούσια διάσπαρτο με επιστημονικές αναφορές που ο Κυριάκος Δημητρίου προσφέρει στη σφαίρα της λογοτεχνίας.

Η νουβέλα ξεκινά με τρία πρόσωπα τα οποία, μπορούμε να υποθέσουμε, στο τέλος της ανάγνωσης, είναι φασματικές επινοήσεις του συγγραφέα. Ο αφηγητής ο οποίος μιλά στο α’ πρόσωπο είναι ο μοναδικός πρωταγωνιστής, η μάσκα δηλαδή του Κυριάκου Δημητρίου - ένα υπαρκτό πρόσωπο, κάποιο πρόσωπο της λογοτεχνίας ή της φιλοσοφίας; - το οποίο βουλιάζει σταδιακά σε μια δραματική στατικότητα, μέσα στις καταχρηστικές δράσεις και τα επαναληπτικά μοτίβα στον χωρόχρονο. Ο αναγνώστης δεν νιώθει την ανάγκη μιας περίπλοκης πλοκής, καθότι η δράση (η απόδραση του πρωταγωνιστή από την παράδοξη στατικότητα των φαινομένων) είναι όσα μπορούν να γίνουν μέσα σε αυτές τις τρεις ώρες του απογεύματος. Μπορεί όμως να απολαύσει την αποστροφή, δηλαδή όταν ο αφηγητής διακόπτει την πλοκή και μιλά στον αναγνώστη σε πρώτο πρόσωπο πραγματευόμενος φιλοσοφικές ερωτήσεις αλλά κυρίως το θέμα του χρόνου. Η δράση στον χωρόχρονο επαναλαμβάνεται με ακριβώς τις ίδιες λεπτομέρειες, ίσως με μικροδιαφοροποιήσεις που υπηρετούν την αποστασιοποίηση του αφηγητή και τη παρωδία του αστικού μορφώματος. Σε ένα λογοτεχνικό ευφυολόγημα «Το μέλλον δεν είναι ακόμα εδώ κύριε, ίσως τα καταφέρω, τα πάντα μπορούν να συμβούν, όλα είναι πιθανά μέχρι να αποδειχτεί πως είναι παντελώς απίθανα!», το οποίο επαναλαμβάνεται τρεις φορές καταδεικνύεται η σημασία και η αυθυπαρξία του παρόντος. Η επανάληψη της δράσης μάς παραπέμπει στα ευρήματα του χρόνου στη φυσική κατά τα οποία, στα στοιχεία της φύσης, ακόμη και εάν το μέλλον επιδρά στο παρελθόν σε αυτά, επηρεάζοντας τη συμπεριφορά τους (ανάδρομη αιτιότητα), αυτό που υπάρχει και είναι παντοδύναμο είναι το παρόν, τουλάχιστον κατά την ερμηνεία του φυσικού Robert Lanza.

Τι είναι «παρανοϊκό»; Τι είναι το «παράλογο»; Είναι ο πρωταγωνιστής «παρανοϊκός» ή η πραγματικότητα αλλοπρόσαλλη, που μας σαρκάζει ειρωνικά με την αέναη επανάληψη των παραστάσεων και των συμπεριφορών, των μοτίβων, που στο τέλος αφαιρούν το χρώμα και το νόημα από την καθημερινότητα; Η ιστορία επαναλαμβάνεται πληκτικά, σχεδόν ομοιόμορφα, και ο πρωταγωνιστής ανακαλύπτει τρόπους να τη μεταμορφώνει και να την ανανοηματοδοτεί. Ο αφηγητής μιλά με τον εαυτό του, και δεν υπάρχει τίποτα το «παράλογο» στη σκέψη του. Μοιάζει με τον υποκειμενικό αφηγητή στη «Ναυτία του Σατρ, ο οποίος περιφέρεται σε ένα άτονο, απωθητικό, απανθρωποποιημένο, γκρίζο τοπίο, την πόλη με τα τείχη της, εκφέροντας ένα εσωτερικό μονόλογο, προσπαθώντας να κατανοήσει την «πραγματικότητα». Η φιλοσοφική του αναζήτηση σιγά σιγά τον αποξενώνει από τους ανθρώπους-μηχανές, την ασταμάτητη ροή των ίδιων παθών. Τα γεγονότα, παρελθοντικά και μελλοντικά, αλληλοσυμπληρώνονται και αυτοακυρώνονται δεδομένου ότι αυτό που εν τέλει έχει σημασία είναι το «αιώνιο παρόν». Αν στο τέλος της νουβέλας αποκαλύπτεται το τραγικό «μυστικό» του συγγραφέα, αυτό μοιάζει με δικαίωση και όχι καταδίκη. "Η ζωή δεν στάθηκε αχάριστη απέναντί του".

Ο αναστοχασμός και η εσωτερικότητα που απορρέει μέσα από τις αποστροφές δένει με την εξαιρετική ψυχογραφία του Κυριάκου Δημητρίου στο βαθμό που επιτρέπει την προέκταση στη δική μας ζωή και φιλοσοφική σκέψη, την οποία ικανοποιεί και μέσα από τα λόγια ενός ιερέα που συνδυάζουν θρησκευτικό, επιστημονικό και φιλοσοφικό λόγο. Η ψυχογραφία όμως φαίνεται και μέσα από τις περιγραφές και τις παρομοιώσεις του συγγραφέα οι οποίες είναι κινηματογραφικές, οπτικοποιώντας με λεπτολογία - πάντα υπάρχει η κατάλληλη, η σπάνια λέξη, λεπτομέρεια που αγγίζει τα όρια της φυσιολατρίας, το τοπίο αναπαρίσταται μπροστά στα μάτια μας αλλά και εκφράζει την ψυχολογία του ήρωα πολύ συχνά στη νουβέλα.

Ο Κυριάκος Δημητρίου είναι εξαίρετος μυθοπλάστης με ενδιαφέρουσα, αυτοαναφορική πλοκή αλλά και δεινός λογοτεχνικός συγγραφέας με ενάργεια και λεπτολογία που καθιστούν την ανάγνωση ευχάριστη και στοχαστική.

 

Ειρήνη Χριστοφόρου