Το δωμάτιο του Τζοβάνι

James Baldwin

Μετάφραση: Τερέζα Βεκιαρέλλη

Εκδόσεις Μεταίχμιο

ISBN: 978-618-03-1417-5

​

 

Ο Τζέιμς Μπόλντουιν είναι ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους Αμερικανούς συγγραφείς, ο οποίος στα μυθιστορήματα του ασχολήθηκε κυρίως με θεματικές που σχετίζονται με τις φυλετικές διακρίσεις και τον ρατσισμό που βίωναν οι έγχρωμοι την εποχή του, καθώς και με την σεξουαλικότητα, την ανακάλυψη , την αποδοχή και την κατανόηση του εαυτού, όντας ο ίδιος ομοφυλόφιλος σε μία ιδιαίτερα δύσκολη εποχή.

Από τις εκδόσεις Μεταίχμιο σε μετάφραση της Τερέζας Βεκιαρέλλη κυκλοφορεί «Το δωμάτιο του Τζοβάνι», που αποτελεί το δεύτερο μυθιστόρημά του, το οποίο κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1956. Πρόκειται για ενα μυθιστόρημα, η έμπνευση του οποίου αντλήθηκε από μία παρόμοια εμπειρία που βίωσε ο συγγραφέας του βιβλιου, όταν μετανάστευσε στη γαλλική πρωτεύουσα.

Ο Ντέιβιντ, ο κεντρικός μυθιστορηματικός χαρακτήρας που επινοεί ο James Baldwin, είναι ένας λευκός νεαρός ενήλικας, που μεγάλωσε στην Αμερική και κατά τη διάρκεια της εφηβείας του βίωσε την πρώτη ομοφυλοφιλική σεξουαλική του εμπειρία, η οποία χαράχτηκε παντοτινά μέσα του, καθορίζοντας σημαντικά την πορεία της ζωής του. Η απρόσμενη αυτή ανακάλυψη της σεξουαλικής του ταυτότητας, σε συνδυασμό με τη στάση της κοινωνίας προς τους ομοφυλόφιλους, και γενικότερα των αρχών και των απόψεων που επικρατούσαν την εποχή εκείνη, δημιουργούν ένα δυσβάσταχτο ψυχικό βάρος και ενοχές, οι οποίες τον κατατρώγουν, διαταράσσοντας τις ισορροπίες του και ταυτόχρονα δημιουργώντας έναν απύθμενο φόβο για την αποδοχή του εαυτού του.

Ασφυκτιώντας λοιπόν τόσο εντός της οικογενειακής εστίας, όσο και στους κόλπους της σκληρής αμερικανικής κοινωνίας, ο Ντέιβιντ σε ηλικία περίπου εικοσιπέντε ετών, αποφασίζει να τα αφήσει όλα πίσω του και να μεταναστεύσει στο Παρίσι, σε μία προσπάθεια διαφυγής τελικά από τον ίδιο του τον εαυτό.

Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο Παρίσι θα συναντήσει δύο πρόσωπα, την Έλα και τον Τζοβάνι, πρόσωπα τα οποία θα διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στη ζωή του. Η Έλα είναι μία νεαρή γυναίκα που θα μπορούσαμε να την χαρακτηρίσουμε ως «αγοροκόριτσο», αρκετά διαφορετική από τις γυναίκες της εποχής της, με την οποία ο Ντέιβιντ θα συνάψει ερωτικό δεσμό, ενώ θα αποφασίσει να προχωρήσει τη σχέση τους, ζητώντας της να κάνουν το επόμενο βήμα. Η Έλα θα ζητήσει μία μικρή πίστωση χρόνου για να σκεφτεί και να ξεδιαλύνει τα συναισθήματα της. Για αυτό θα ταξιδέψει μέχρι την Ισπανία, όπου θα μείνει για λίγο χρονικό διάστημα, διάστημα ωστόσο που είναι αρκετό για να αλλάξει τα πάντα.

Εκείνη την περίοδο, θα εμφανιστεί στη ζωή του Ντέιβιντ ο Τζοβάνι! Ένας ιδιαίτερα όμορφος νεαρός Ιταλός, που εργάζεται ως μπάρμαν. Ο Τζοβάνι αρχικά θα φλερτάρει με τον Ντέιβιντ με διακριτικό τρόπο, ενώ στη συνέχεια θα φτάσει στο σημείο να τον διεκδικήσει με άκρατο ενθουσιασμό και μία αξιοζήλευτη δυναμική, ενω τελικά θα τον φιλοξενήσει στο δωμάτιο που νοικιάζει, γεγονός από το οποίο προκύπτει και ο τίτλος του βιβλίου!

Η φιλοξενία αυτή θα σταθεί η αφορμή για μία εσωτερική καταβύθιση, ενώ θα πυροδοτήσει την έναρξη μίας ιδιαίτερα επίπονης μάχης αποδοχής ή μη της σεξουαλικότητας και κατ' επέκταση του εαυτού. Ο Ντέιβιντ θα μετατρέπει σε έναν απόλυτα τραγικό ήρωα, που βιώνει μία αναπόφευκτη εσωτερική σύγκρουση! Στο δωμάτιο του Τζοβάνι απαλλαγμένος από τα αδιάκριτα βλέμματα και την σκληρότητα του κόσμου, θα «απογυμνωθεί» και θα έλθει αντιμέτωπος με τον πραγματικό του εαυτό. Εγκλωβισμένος στο φόβο που του προξενούν οι κοινωνικές νόρμες της εποχής, ο Ντέιβιντ είναι στην πραγματικότητα μία ψυχή ανέστια από σώμα, που καταπιέζεται, δειλιάζει και εμφανίζει μία εγωκεντρική συμπεριφορά όντας ανίκανος να αποδεχτεί τη φύση του, πληγώνοντας τελικά όσους βρίσκονται γύρω του, αλλά και τον ίδιο!

Στο σημείο αυτό θα ήθελα να αναφερθώ στον Τζοβάνι, ο οποίος ως χαρακτήρας έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τον εραστή του, τον Ντέιβιντ. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ενσαρκώνει στα μάτια του Ντέιβιντ την ιδανική στάση με την οποία θα έπρεπε να αντιμετωπίζει ο δεύτερος τον εαυτό του, τα θέλω και τις επιθυμίες του. Ο Τζοβάνι ζει ελεύθερα, αδιαφορώντας πλήρως για τις προκαταλήψεις και τα κοινωνικά στερεότυπα. Έχει αποδεχτεί τη φύση του, έχει κατανοήσει τη σεξουαλικότητά του και ζει απαλλαγμένος από οποιοδήποτε εσωτερικό βάρος, απολαμβάνοντας τη ζωή και αναζητώντας τον έρωτα και την αγάπη!

Μεγάλο ενδιαφέρον στις σελίδες αυτού του μυθιστορήματος εμφανίζει και το δωμάτιο του Τζοβάνι και ο συμβολικός τρόπος που αυτό λειτουργεί. Θα μπορούσαμε να το δούμε ως την προσωπική φυλακή στην οποία αυτοεξορίζεται ο Ντέιβιντ αρνούμενος να αφήσει πίσω του τον φόβο αποδοχής του εαυτού του, θάβοντας μέσα σε αυτό τα συναισθήματα του. Το δωμάτιο αυτό λειτουργεί και ως κάτοπτρο που καθρεφτίζει όλα όσα ο Ντέιβιντ φοβάται να αντικρίσει και να κατανοήσει, γεγονός που προσδίδει στον χώρο ένα μεγάλο συναισθηματικό φορτίο.

Τέλος, δεν θα μπορούσα να μην καταχραστώ λίγο από τον χώρο του κειμένου, για να αναφερθώ στον εξαιρετικό τρόπο γραφής αυτού του μυθιστορήματος. Ο James Baldwin με μία αφοπλιστικά ειλικρινή προσέγγιση και έντονα εξομολογητική διάθεση, συνδυάζοντας αρμονικά τη σκληρότητα του ρεαλισμού, με τη θέρμη και την ονειρική αίσθηση του λυρισμού, με μία γραφή φαινομενικά αποστασιοποιημένη συναισθηματικά, που καταφέρνει να ισορροπήσει χωρίς να γίνει ούτε εντελώς ξύλινη, αλλά ούτε και μελοδραματική, κατάφερε να αγγίξει ευαίσθητες χορδές, να γεφυρώσει αποστάσεις και φυσικά να με κάνει να συμπονέσω τον τραγικό αυτό ήρωα, παρόλο που ο σκοπος του συγγραφεα δεν είναι η δικαιολόγηση της στάσης και της συμπεριφοράς του.

Ολοκληρώνοντας, ο James Baldwin δημιουργεί ένα μυθιστόρημα μέσα από το οποίο μας μιλά για την αδυναμία του αιχμάλωτου σε στερεότυπα, προκαταλήψεις και κοινωνικές νόρμες ανθρώπου να αγκαλιάσει και να αγαπήσει τον ίδιο του τον εαυτό, τον οποίο και διαρκώς πολεμά! Δημιουργεί ένα τραγικό και ταυτόχρονα σπαρακτικό μυθιστόρημα που μας αφορά, μιας και όλοι τελικά δύναται να παραμένουμε εγκλωβισμένοι σε ένα αντίστοιχο δωμάτιο με αυτό του Τζοβάνι, ανεξάρτητα με το τι μπορεί αυτό να αντιπροσωπεύει για εμάς!