Ο δράκος της Πρέσπας - Ιωάννα Μπουραζοπούλου | Εκδόσεις Καστανιώτης
Η Ιωάννα Μπουραζοπούλου αποτελεί μία από τις σημαντικότερες σύγχρονες Ελληνίδες συγγραφείς. Εμφανίστηκε στο λογοτεχνικό στερέωμα το 2003 με το μυθιστόρημα «Το μπουντουάρ του Ναδίρ». Εκ τότε και μέχρι σήμερα συνεχίζει να μας απασχολεί με τα γραφόμενα της, αφού έχει δημοσιεύσει ακόμα πέντε μυθιστορήματα ενηλίκων, τα οποία αν θέλαμε να τα εντάξουμε σε κάποια κατηγορία, θα ήταν σίγουρα αυτή του φανταστικού. Συγκεκριμένα, στην Ιωάννα Μπουραζοπούλου θα προσέδιδα τον χαρακτηρισμό του «one of the kind», κι αυτό γιατί εκπροσωπεί ένα λογοτεχνικό είδος, το οποίο δεν γνωρίζει ιδιαίτερη άνθιση στη χώρα μας. Κάθε της μυθιστόρημα είναι συνυφασμένο με το δυστοπικό είδος, που αποτελεί υποκατηγορία της φανταστικής λογοτεχνίας, η οποία διακρίνεται για το έντονα κοινωνικό-πολιτικό της περιεχόμενο, μέσα σε ένα εντελώς φανταστικό πλαίσιο, το οποίο παρουσιάζεται ωστόσο με τρόπο απόλυτα ρεαλιστικό.
Ως αναγνώστης τη γνώρισα σχετικά πρόσφατα. Μόλις το περασμένο καλοκαίρι έπεσε στα χέρια μου «Η ενοχή της αθωότητας», ένα καθαρά δυστοπικό μυθιστόρημα, που θα το χαρακτήριζα άκρως εγκεφαλικό. Ένα μυθιστόρημα το οποίο όχι μόνο με εντυπωσίασε, αλλά και μου καλλιέργησε την επιθυμία να αναζητήσω και τα υπόλοιπα έργα της συγγραφέως. Έτσι, μετά από κάποιους μήνες και με αφορμή την κυκλοφορία του νέου της μυθιστορήματος, πάντα από τις εκδόσεις Καστανιώτη, αναζήτησα το πρώτο μέρος από την τριλογία της «Ο δράκος της Πρέσπας», που κυκλοφόρησε το 2014 με τίτλο «Η κοιλάδα της λάσπης», ενώ αμέσως μετά συνέχισα με το δεύτερο μέρος της τριλογίας, που κυκλοφόρησε πριν μερικούς μήνες, μετά από μία συγγραφική απουσία πέντε ετών, με τίτλο «Κεχριμπαρένια έρημος».
Όλα ξεκινούν, όταν η Μικρή και Μεγάλη Πρέσπα για ανεξήγητους λόγους ενώνονται και δημιουργούν μία μεγαλύτερη λίμνη, γύρω απ’ την οποία κάνουν την εμφάνιση τους πρωτογενή καιρικά φαινόμενα, τα οποία πλήττουν και τις τρεις όχθες, μιας και οι Πρέσπες βρίσκονται κάπου ανάμεσα στην Ελλάδα, την Αλβανία και τη Βόρεια Μακεδονία. Η ανεξήγητη αυτή κατάσταση αποτελεί σημαντικό πλήγμα για το φυσικό κάλος που διέπει τις όχθες των τριών χωρών, ενώ αποτελεί την τέλεια αφορμή για τη γέννηση ενός μύθου, που αφορά την εμφάνιση ενός μυστηριώδους πλάσματος, ενός Δράκου, του Δράκου της Πρέσπας, πλάσμα που φημολογείται ότι ευθύνεται για την εμφάνιση των ακραίων καιρικών φαινομένων.
Ειδικότερα, η ελληνική όχθη της λίμνης Πρέσπας για την οποία γίνεται λόγος στο πρώτο μέρος της τριλογίας, πλήττεται από διαρκείς και έντονες βροχοπτώσεις, οι οποίες την έχουν μετατρέψει σε μία ατέρμονη κοιλάδα λάσπης. Αντίθετα, η όχθη της Βόρειας Μακεδονίας στην οποία επικεντρώνεται στον δεύτερο τόμο, έχει μεταμορφωθεί σε μία απέραντη και δύσβατη έρημο, αποτελούμενη από ατελείωτες στρώσεις άμμου. Πέρα απ’ τα ξεχωριστά μεταξύ τους καιρικά φαινόμενα, που εμφανίζονται στις δύο όχθες, η επιβλητική παρουσία του Δράκου, που στοιχειώνει την περιοχή και τους κατοίκους της, αποτελεί ένα κοινό στοιχείο, που κατά κάποιον τρόπο τους ενώνει. Αποτελεί τον κοινό παρονομαστή, που καθόρισε την τροπή των γεγονότων και τη ριζική αλλαγή και διαμόρφωση της καθημερινότητας των κατοίκων της Πρέσπας.
Ο Δράκος λοιπόν, είναι ένα πλάσμα σκοτεινό, βγαλμένο θαρρείς απ’ το πιο εφιαλτικό παραμύθι. Ένα πλάσμα αιμοδιψές, που κατακλύζεται από πρωτόγονα ένστικτα, που για να τα ικανοποιήσει δε διστάζει να δείξει το σκληρό του πρόσωπο. Δε διστάζει να κατασπαράξει ανθρώπους, να βιάσει, και να σκοτώσει. Ο Δράκος είναι ένα πλάσμα συνυφασμένο με τη φαντασία, καθώς και με πολυάριθμες ιστορίες και φήμες, ένα πλάσμα που όλοι ακούνε συνεχώς γι’ αυτό, αλλά ελάχιστοι, σχεδόν κανείς δεν έχει γίνει ποτέ μάρτυρας της εμφάνισης του. Αποτελεί άραγε αποκύημα της φαντασίας των κατοίκων της περιοχής, ή είναι πρόσωπο υπαρκτό.
Η φήμη ωστόσο, που κουβαλά ο Δράκος λειτουργεί καθοριστικά και για τους τρεις οικισμούς της λίμνης, αφού συνδράμει στην ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας με ποικίλους τρόπους. Η μυστηριώδης παρουσία του Δράκου προσελκύει το παγκόσμιο ενδιαφέρον, αναπτύσσοντας τον τοπικό τουρισμό, ενώ ταυτόχρονα συμβάλει στη ριζική αλλαγή και διαμόρφωση της κοινωνικής οργάνωσης, δημιουργώντας νέες τάξεις και κοινωνικές ομάδες, όπως αυτή των δρακολόγων, που εντοπίζει κανείς και στην ελληνική όχθη, αλλά και σε αυτή της Βόρειας Μακεδονίας, οι οποίοι προσπαθούσαν να επιλύσουν το μυστήριο που επικρατεί γύρω απ’ την παρουσία του Δράκου.
Διαβάζοντας τους δύο τόμους της τριλογίας, πέρα απ’ το εξαιρετικά καλογραμμένο κείμενο ρέει αβίαστα και δημιουργεί πληθώρα σκέψεων και εικόνων στον αναγνώστη και που καθρεφτίζει την άνεση της Μπουραζοπούλου στη χρήση της ελληνικής γλώσσας, αυτό που ξεχωρίζει τα βιβλία της συγγραφέως είναι τα ζητήματα, που η ίδια θίγει μέσα απ’ τα γεγονότα της πλοκής και τους ιδιαίτερα ενδιαφέροντες χαρακτήρες που χτίζει.
Προσωπικά, ένα απ’ τα θέματα που ξεχώρισα διαβάζοντας αυτά τα βιβλία, και θα ήθελα να θίξω στο παρόν κείμενο είναι η έννοια και η παρουσία του κακού, καθώς και ο φόβος με τον οποίο είναι στενά συνυφασμένο, και συνήθως η ύπαρξη του ενός προϋποθέτει την ύπαρξη του άλλου. Συγκεκριμένα, εκ πρώτης όψεως θα λέγαμε ότι το κακό στα βιβλία της Μπουραζοπούλου ενσαρκώνει ο Δράκος, αυτό το μυθικών διαστάσεων πλάσμα, που φέρνει καταστροφές, και σκορπά τον θάνατο. Προχωρώντας όμως οι σελίδες, και εμβαθύνοντας στους χαρακτήρες και τις προσωπικές τους ιστορίες, ο αναγνώστης τείνει στην άποψη, πως τελικά το κακό υπάρχει παντού γύρω μας. Κάθε άνθρωπος κρύβει μέσα του, σε κάποια γωνιά του μυαλού του, τις δικές του σκιές. Τα δικά του πρωτόγονα ένστικτά, που ίσως να ζητούν εκτόνωση. Κάθε άνθρωπος θα μπορούσε να είναι δυνάμει Δράκος, που ενσαρκώνει το κακό, και γεννά τον φόβο, ξεδιψώντας τις ανάγκες που του γεννούν αυτά τα ένστικτα, μέσω του θανάτου.
Ακόμη, ένα απ’ τα θέματα που παρουσιάζουν τρομερό ενδιαφέρον και θίγεται επίσης έντονα και σε μεγάλο βαθμό και στους δύο τόμους είναι αυτό της πολιτικής εξουσίας και του χρήματος. Η Μπουραζοπούλου φέρνει στο φως τις δολοπλοκίες που μπορεί να κρύβονται πίσω τόσο απ’ τους κρατικούς, όσο και τους τραπεζικούς μηχανισμούς που αποσκοπούν στον έλεγχο των πολιτών, καθώς και στην εξυπηρέτηση των συμφερόντων μεγάλων και σημαντικών πολιτικών προσώπων.
Διαβάζοντας την Κοιλάδα της λάσπης και την Κεχριμπαρένια έρημο, μπορώ να πω ότι η συγγραφέας έγινε μία απ’ τις αγαπημένες μου Ελληνίδες συγγραφείς, τα βιβλία της οποίας δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτα απολύτως απ’ τα δυστοπικά μυθιστορήματα ξένων συγγραφέων. Σας προτείνω λοιπόν, να αφεθείτε ελεύθεροι και να χαθείτε στους δαιδαλώδεις κόσμους απολαμβάνοντας τη μυστηριώδη ατμόσφαιρα, μια ατμόσφαιρα άκρως κινηματογραφική που οικοδομεί η συγγραφέας. Είμαι βέβαιος ότι θα σας ικανοποιήσει πλήρως, και θα ανυπομονείτε όπως κι εγώ για τον τρίτο και τελευταίο τόμο της σειράς.
