Στα άδυτα της «ανάγνωσης»

  Έχει πολύ ενδιαφέρον ετυμολογικά η λέξη «ανάγνωση». Επέζησε αυτούσια από την αρχαία ελληνική γλώσσα και σχηματίζεται από την πρόθεση «ανά» και τη λέξη «γνώση». Στην ουσία η λέξη αναγιγνώσκω < ἀνά + γιγνώσκω έδωσε το ουσιαστικό που σήμαινε αρχικά αποκτώ γνώση. Σήμερα είναι συνώνυμο της λέξης «διάβασμα».  
   Ανάμεσα σε ερμηνείες που δίνονται, βασικότερες αυτών είναι η κατανόηση ενός γραπτού κειμένου και ο τρόπος ερμηνείας ενός μηνύματος με πολλές σημασίες.
   Όσο αφορά στη λογοτεχνία, ο ρόλος της ανάγνωσης (το πώς και τι διαβάζουμε σε ένα λογοτεχνικό κείμενο) υπήρξε εξαιρετικά σημαντικός και αποτέλεσε σημείο αναφοράς στην ιστορία της κριτικής της λογοτεχνίας. Επιγραμματικά, αρχικά το κέντρο βάρους ήταν αποκλειστικά πάνω στον συγγραφέα (19ος αιώνας- ενασχόληση με τα βιογραφικά στοιχεία του συγγραφέα και τις προθέσεις του )˙ έπειτα μετατοπίστηκε στο ίδιο το κείμενο (Φορμαλισμός, Δομισμός -δεν υπήρχε τίποτα άλλο πέρα από το ίδιο το κείμενο που αντιμετωπίστηκε σαν ξεχωριστή και ανεπηρέαστη οντότητα-) και τα τελευταία χρόνια αξιολογήθηκε και η συμβολή του αναγνώστη. Ο αναγνώστης είναι η απέναντι πλευρά του σύρματος και η παρουσία του είναι σχεδόν εξίσου σημαντική με αυτή του συγγραφέα. Απλουστευμένα, ο συγγραφέας «κωδικοποιεί» ένα μήνυμα και ο αναγνώστης το «αποκωδικοποιεί».

  Αυτή είναι και η βασική ιδέα της «Θεωρία της Πρόσληψης» του Γερμανού ιστορικού της λογοτεχνίας Χανς Ρόμπερτ Γιάους. Συνοπτικά, ο Γίαους δίνει σημασία στον τελικό αποδέκτη του έργου ώστε να ολοκληρωθεί η επικοινωνία. Εισάγεται η έννοια του «Ορίζοντα των Προσδοκιών» και έχει να κάνει με την αναδημιουργία του λογοτεχνικού έργου με βάση τις προσδοκίες, προκαταλήψεις και τις πεποιθήσεις του αναγνώστη. Η προσληπτικότητα του λογοτεχνικού κειμένου έγκειται σε διάφορους παράγοντες όπως στις γνώσεις και τις εμπειρίες του αναγνώστη, στο ιστορικό-πολιτικό πλαίσιο, ακόμα και στην ίδια γλώσσα που έχει χρησιμοποιηθεί. Τέλος, η προδιάθεση του αναγνώστη θα παίξει καθοριστικό ρόλο στην αποδοχή του εκάστοτε έργου. Την «Θεωρία της Πρόσληψης» ακολούθησαν κι άλλες θεωρίες που εξέλιξαν και ανέπτυξαν κι άλλες παραμέτρους σχετικά με τον ρόλο του αναγνώστη.
   Εντούτοις, ασχέτως με την επιρροή που άσκησαν στον χώρο της λογοτεχνικής επιστήμης, αυτό που θα μπορούσε να συγκρατηθεί είναι ότι μια «εγγενής» ανάγνωση ενός κειμένου θα δώσει τροφή στη συνείδηση του αναγνώστη και θα πυροδοτήσει μια σειρά νέων νοηματικών συνειρμών. Η προσέγγιση του λογοτεχνικού κειμένου γίνεται «προσωποκεντρική» και δίνεται στον αναγνώστη η δυνατότητα να βιώσει, να ανακαλύψει και να ερμηνεύσει το δικό του νόημα.

​

Α.Β.